हिंदी सिनेमाला भारी पडत आहे दक्षिणचा चित्रपट उद्योग

दक्षिणचे चित्रपट आणि त्यातील कलाकार यांची लोकप्रियता काही आजची नाही.  सुपरस्टार प्रभासने बाहुबली आणि बाहुबली 2 सह हिंदी चित्रपट प्रेक्षकांमध्ये आधीच स्वत: साठी एक वेगळे स्थान निर्माण केले आहे.  त्याचा 'साहो' हा चित्रपटही प्रेक्षकांना खूप आवडला होता.  प्रभासने हिंदी चित्रपटसृष्टीत अभिनेता म्हणून ‘साहो’मधून पदार्पण केले आहे. याशिवाय आणखीही काही दक्षिणचे कलाकार बॉलीवूडमध्ये पदार्पण करत आहेत.  2022 या नव्या वर्षा मध्ये असे अनेक चित्रपट येत आहेत जे एकतर साऊथचे रिमेक आहेत किंवा ज्यामध्ये साऊथचे कलाकार त्यांच्या करिअरला सुरुवात करत आहेत.

हिंदी चित्रपटसृष्टीत टॅलेंटची तशी काही कमतरता नाही.  पण मेंढरपणामुळे चित्रपट निर्माते आणि अभिनेते-अभिनेत्री मेहनत करणे टाळतात.  त्यामुळेच ते जुन्या पुरण्या कथांच्या आधारे करोडोंचे चित्रपट बनवतात.  चांगल्या आशयाच्या कमतरतेमुळे हिंदी प्रेक्षक केवळ ओटीटीकडेच ओढले गेले नाहीत तर दक्षिणेकडील चित्रपटांकडेही खूप आकर्षित झाले आहेत. साहजिकच अनेक प्रेक्षक साऊथचे डब केलेले चित्रपटही आनंदाने पाहतात.  याचे जिवंत उदाहरण म्हणजे साऊथचा अभिनेता अल्लू अर्जुन आणि रश्मिकाचा हिंदी डब केलेला 'पुष्पा' या चित्रपटाने अवघ्या 11 दिवसांत 40 कोटींचा व्यवसाय केला.  यानंतर दाक्षिणात्य अभिनेता धनुषचा 'अतरंगी रे' हा चित्रपट प्रदर्शित झाला.  हा चित्रपटही प्रेक्षकांना खूप आवडला होता.  अक्षय कुमारऐवजी 'अतरंगी रे'मध्ये सारा अली खान आणि धनुषचे काम लोकांना अधिक भावले. दाक्षिणात्य कलाकारांच्या कामात एवढी ताकद असते, की हिंदीचा प्रेक्षक त्यांना लगेच  डोक्यावर घेऊन नाचतात.

कमल हसनचा 'एक दुजे के लिए' आणि 'सागर', अरविंद स्वामीचा 'बॉम्बे', ' रोजा', यशचा 'केजीएफ', प्रभासचा बाहुबली,राजनिकांतचे 'अंधा कानून','गैर कानुनी' श्रीदेवी आणि जयाप्रदा यांचे असंख्य हिंदी चित्रपट, चिरंजीवी, व्यंकटेश चे काही चित्रपट आणि आता धनुषच्या 'रांझना' नंतर आता 'अतरंगी रे' या चित्रपटाने पुन्हा एकदा प्रेक्षकांच्या हृदयावर अमिट छाप सोडली आहे. यांनतर आता पुन्हा एकदा हिंदी चित्रपटसृष्टीकडे दक्षिणेचे कलाकार आकर्षित होत आहेत.

2022 मध्ये दक्षिण कलाकारांचे अनेक चित्रपट येत आहेत.  'मुंबईकर' या चित्रपटात तमिळ' तेलगू आणि मल्याळमचा सुपरस्टार' लेखक' गीतकार  असा बहुआयामी विजय सेतुपती एका वेगळ्या अंदाजात दिसणार आहेत.  करण जोहरच्या 'लिगर'मध्ये, दक्षिण अभिनेता विजय देवरा कोंडा, ज्याने  बॉक्स ऑफिसवर आपला पहिला चित्रपट अर्जुन रेड्डीसह यशस्वी केला होता, याच चित्रपटाचा रिमेक म्हणजे  शाहिद कपूरचा कबीर सिंग. हाच विजय देवरकोडा अनन्या पांडेसोबत 'लिगर' या चित्रपटात दिसणार आहे. हा चित्रपट 2022 मध्ये रिलीज होईल.

अल्लू अर्जुन स्टारर 'पुष्पा'ची नायिका रश्मिका मदन हिनेही हिंदी चित्रपटांमध्ये काम करण्याचा निर्णय घेतला आहे ज्यामुळे रश्मिका सिद्धार्थ मल्होत्रासोबत 'मिशन मजनू' आणि अमिताभ बच्चनसोबत 'गुड बाय' या चित्रपटात काम करताना दिसणार आहे.  साऊथचा दिग्दर्शक राजा मौली 'आर आर आर' (RRR) हा चित्रपट घेऊन येत आहे.  या चित्रपटात बॉलिवूड अभिनेत्री आलिया भट्ट देखील आहे.  त्याचबरोबर रामचरण आणि ज्युनियर एनटीआर देखील हिंदी चित्रपटात पदार्पण करणार आहेत.  हा चित्रपट तामिळ, तेलगू आणि हिंदी भाषेत बनवला जात आहे.

2018 मध्ये रिलीज झालेल्या केजीएफ (KGF) चित्रपटाच्या प्रचंड लोकप्रियतेनंतर 'केजीएफ'(KGF)-2 देखील  2022 मध्ये रिलीज होणार आहे.  यशसोबत या चित्रपटात बॉलिवूड अभिनेता संजय दत्तही मुख्य भूमिकेत दिसणार आहे.  दिग्दर्शक मणिरत्नम यांचा 'पोनीन सेल्वन' हा चित्रपट ऐतिहासिक कादंबरीवर आधारित आहे.  यामध्ये अमिताभ बच्चन आणि ऐश्वर्या राय यांच्यासोबत दाक्षिणात्य अभिनेता करथीदेखील बॉलिवूडमध्ये पदार्पण करणार आहे. एकूणच काय तर हिंदी चित्रपटसृष्टीसमोर दाक्षिणात्य चित्रपटसृष्टी  एक आव्हान बनली आहे.

कृषी संकटाला सरकारी योजना जबाबदार

शेतीसाठी पाणी शेतातूनच आले पाहिजे, असे धोरण आता देशात व्हायला हवे.  जागतिक जल दिनानिमित्त केंद्र सरकारने पावसाच्या पाण्याचा प्रत्येक थेंब वाचवण्याचे नियोजन केले होते.  'कॅच द रेन' कार्यक्रमांतर्गत देशातील प्रत्येक जिल्ह्यात पर्जन्य जल केंद्रांद्वारे पावसाच्या पाण्याच्या संवर्धनासाठी जनजागृती मोहीम राबविण्यात येणार होती.  मात्र राज्य सरकारांनी त्यात रस दाखवला नाही.

साठच्या दशकात भारतात भीषण दुष्काळ पडला होता.  त्यानंतर 1965-66 मध्ये कृषी शास्त्रज्ञ एमएस स्वामीनाथन यांनी देशात हरितक्रांतीची सुरुवात केली.  त्यावेळचा अशिक्षित शेतकरी नवीन तंत्रज्ञान स्वीकारण्यासाठी सरकारच्या खांद्याला खांदा लावून एकवटला होता.  लवकरच भारतातील धान्य उत्पादनाचे चित्र बदलू लागले.  परंतु अधिक उत्पादनाच्या हव्यासापोटी शेतकरी रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांचा अतिरेकी वापर करू लागले.  आता परिस्थिती इतकी गंभीर झाली आहे की, शेतीमध्ये रसायने आणि कीटकनाशकांच्या वापराचे प्रमाण निश्चित करण्याचे इशारे दिले जात आहेत.  कृषी शास्त्रज्ञ सातत्याने त्यांच्या शेतीतील नुकसानीबाबत इशारे देत असून नैसर्गिक शेतीवर भर दिला जात आहे.
आज सर्वात मोठी गरज आहे ती शेतकऱ्यांना  रासायनिक खतांचा  मर्यादित  वापर कसा करायचा,हे  समजावून सांगण्याचा मोठा प्रश्न निर्माण झाला आहे.  तांत्रिक ज्ञानाअभावी देशातील शेतकऱ्याने रासायनिक खते आणि पाण्याचा अतिवापर हेच उत्पादन वाढवण्याचे एकमेव साधन मानले आहे.  रासायनिक खते व कीटकनाशकांच्या अतिवापरामुळे शेते नापीक होत आहेत.  पाण्याचे स्रोत विषारी होत आहेत.  रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांच्या वापरामुळे पंजाबसारख्या राज्यातील शेतकऱ्यांना कर्करोग आणि श्वसनाच्या आजारांना सामोरे जावे लागत आहे.  विकसित देशांच्या तुलनेत भारतात रासायनिक खतांच्या वापराचे प्रमाण कमी असले तरी देशातील माती आणि मानवी आरोग्याला धोका वाढत आहे.
ज्यांची लोकसंख्या ऐंशी टक्क्यांहून अधिक आहे अशा अल्पभूधारक  शेतकऱ्यांसाठी रासायनिक शेती फायदेशीर नाही.  शेतातील जमिनीत पिकांचे अवशेष, भाताचा पेंढा आणि गव्हाचे खोड मिसळून जमिनीचे आरोग्य सुधारता येते.  परंतु, केंद्रासह राज्य सरकार शेतकऱ्यांना हे पिकांचे अवशेष जाळण्यापासून रोखू शकत नाही किंवा त्याचा सेंद्रिय खत म्हणून वापर करायला भाग पाडू शकत नाही.  देशातील शेतातून बाहेर पडणाऱ्या पिकांच्या अवशेषांचे प्रमाण सुमारे ६५ दशलक्ष टन आहे.  परंतु ते जमिनीत मिसळण्यासाठी जास्त खर्च येत असल्याने उत्पादक शेतकरी अडचणीत येऊ इच्छित नसल्याने त्यांना बाजारात स्वस्तात रासायनिक खते मिळतात.  दुसरीकडे, शेतकर्‍यांकडे मोठी यांत्रिक संसाधने नाहीत.  नवीन पिकाच्या पेरणीसाठी हंगामी अनुकूलतेचा कालावधी कमी असतो.  त्यामुळेच देशातील शेतकऱ्याला इच्छा नसतानाही पिकांचे अवशेष जाळावे लागत आहेत.  या समस्येवर तोडगा म्हणजे सरकारने पिकांचे अवशेष जमिनीत मिसळण्यासाठी वापरण्यात येणारी यांत्रिक साधने शेतकऱ्यांना सवलतीच्या दरात उपलब्ध करून द्यावीत.
खतांवरील सरकारी अनुदानाचा मुद्दाही महत्त्वाचा आहे.  या सरकारी अनुदानाची रक्कम चालू वर्षात १.४ लाख कोटींवर पोहोचण्याची शक्यता आहे.  एवढ्या मोठ्या मदतीनंतरही देशाच्या जीडीपीमध्ये कृषी क्षेत्राचा वाटा केवळ अठरा टक्के इतकाच येतो.  रोजगाराच्या शोधात खेड्यातून शहरांकडे स्थलांतर सुरूच आहे.  शेतकऱ्यांची आर्थिक स्थिती कोणापासून लपलेली नाही.  कर्जबाजारी शेतकरी वारसाहक्काने पुढच्या पिढीवर कर्जाचा बोजा टाकत आहे.  याचा सरळ अर्थ असा होतो की त्रुटी फक्त आपल्या सरकारी योजनांमध्ये आहेत.
जागतिक व्यापार संघटनेने (WTO) देखील भारत सरकारकडून कृषी क्षेत्रावर दिले जाणारे अनुदान आणि उत्पादित पिकांच्या किमान आधारभूत किंमतीवर (MSP) डोळे वटारायला सुरुवात केली आहे.  WTO मार्गदर्शक तत्त्वे कृषी उत्पादनांच्या किमतीवर 10 टक्क्यांपेक्षा जास्त सबसिडी जारी करण्यास परवानगी देत ​​नाहीत.  जर एखाद्या देशाने आपल्या शेतकऱ्यांना यापेक्षा जास्त अनुदान दिले तर त्याच्या निर्यातीवर बंदी घातली जाऊ शकते.
भारतात ऊस उत्पादक शेतकऱ्यांना शासनाकडून अनुदान आणि एमएसपी नियमांविरुद्ध मिळत असल्याचा कांगावा करत ब्राझील, ऑस्ट्रेलिया आणि ग्वाटेमाला या देशांनी डब्ल्यूटीओकडे निषेध नोंदवला आहे.  WTO ने दिलेल्या निर्णयामुळे आता भारताला 2023 नंतर आपल्या ऊस उत्पादक शेतकऱ्यांना दिले जाणारे अनुदान पूर्णपणे बंद करावे लागणार आहे.  आगामी काळात असा विरोध तांदूळ आणि गहू उत्पादकांच्या बाबतीतही पाहायला मिळेल.  भारताचा साखर आणि तांदूळ उद्योग पूर्णपणे निर्यातीवर अवलंबून आहे.  अशा परिस्थितीत आगामी काळात पिकांवर एमएसपी किंवा पीक निर्यात यापैकी एक निवडावा लागेल.  कारण भारतातील पिकांवर सरकारकडून दिल्या जाणाऱ्या प्रोत्साहन रकमेवर विकसित देश सातत्याने आक्षेप नोंदवत आहेत.
भारतातील शेतीमध्ये भूजलाच्या शोषणाची पातळी जगातील सर्वोच्च आहे.  नद्या-नाल्यांचे अंदाधुंद शोषण सुरू आहे.  नद्या आणि कालव्यांमधून किती पाणी वापरले जाते हे निश्चित नाही.  मोठे आणि संपन्न शेतकरी अधिक क्षमतेने पंप आणि इतर संसाधनांचा वापर करून कमी कालावधीत भरपूर जलस्रोतांचा वापर करू शकतात.  त्यामुळे लहान व मध्यम शेतकरी या लाभापासून वंचित आहेत.  पिकांमध्ये जास्त प्रमाणात खत आणि सिंचनामुळे जमिनीतील क्षारांचे प्रमाण वाढत आहे.  त्यामुळे देशातील ६७.३ लाख हेक्टर शेतजमीन नापीक जमिनीत रूपांतरित झाली आहे.
सरकारनेही पाण्याची ही अतिरेकी पिळवणूक थांबवायला हवी.  खाजगी भूगर्भातील जलस्रोतांच्या उत्खननाची कमाल खोलीची मर्यादाही देशात निश्चित केलेली नाही.  त्यामुळे दरवर्षी भूजल पातळी झपाट्याने खाली जात आहे.  नैसर्गिक असमतोलाची ही पातळी केवळ पर्यावरणालाच धोका निर्माण करत नाही, तर हवामान बदलाच्या दुष्परिणामांनाही कारणीभूत आहे.  पावसाळ्यातील ऐंशी टक्के पाणी दरवर्षी वाया जाते.  एकूण पावसाच्या पाण्यापैकी केवळ तेरा टक्के पाणी साठवले जात आहे.  मात्र केंद्रासह राज्य सरकारे पावसाच्या पाण्याच्या संवर्धनाबाबत गंभीर असल्याचे दिसत नाही.
शेतीसाठी पाणी शेतातूनच आले पाहिजे, असे धोरण आता देशात व्हायला हवे.  जागतिक जल दिनानिमित्त केंद्र सरकारने पावसाच्या पाण्याचा प्रत्येक थेंब वाचवण्याचे नियोजन केले होते. .  'कॅच द रेन' कार्यक्रमांतर्गत देशातील प्रत्येक जिल्ह्यात पर्जन्य जल केंद्रांद्वारे पावसाच्या पाण्याच्या संवर्धनासाठी जनजागृती मोहीम राबविण्यात येणार होती.  मात्र राज्य सरकारांनी त्यात रस दाखवला नाही.  खुल्या आणि मुक्तपणे पाण्याचे सिंचन करण्याऐवजी देशातील मोठ्या भागातील शेतकऱ्यांना 'ठिबक किंवा तुषार पद्धतीने सिंचन करण्याचे तंत्र आपण समजावून देऊ शकलो नाही.
आता देशातील प्रत्येक शेतात तलाव योजना असणे आवश्यक आहे.  हे संरक्षित पावसाचे पाणी पिकांच्या सिंचनासाठी वापरण्यात येणार आहे.  'खेत-तलाब' योजना काही राज्यांमध्ये सुरू आहे, पण ती मनरेगाशी जोडली गेली आणि भ्रष्टाचाराची प्रकरणे समोर येऊ लागली.  मनरेगामध्ये यांत्रिक काम करण्यास मनाई आहे.  तलावासाठी खडकाळ जमीन योग्य आहे हे नियोजनकारांना माहीत नाही, परंतु खडकाळ जमिनीचे उत्खनन केवळ यंत्राद्वारे शक्य आहे, मानवी हातांनी नाही.  त्यामुळेच सरकारला यंत्रसामग्री वापरण्यास परवानगी द्यावी लागेल, अन्यथा मनरेगाच्या खोट्या कागदपत्रांवर बांधलेले हे कागदी तलाव पावसाचे पाणी कधीच साठवू शकणार नाहीत.
केंद्र आणि राज्य सरकारांना आता नैसर्गिक शेतीशी संबंधित योजनांकडे वाटचाल करावी लागणार आहे.  खोदलेल्या तलावांची उपयुक्तता तपासावी लागणार आहे.  यासोबतच योजनेवर खर्च करण्यात आलेल्या रकमेचा गैरवापर होणार नाही याचीही काळजी घ्यावी लागणार आहे.  नैसर्गिक शेतीसाठी सरकारला संपूर्ण मिशनरीसह शेतकऱ्यांना आवाहन करावे लागेल जेणेकरून ते कमी खर्चात शेती करण्यासाठी पुढे येतील.- मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली

जीवन जगण्याचा मार्ग

कुटुंब, समाज आणि देशाप्रती एक विचित्र प्रकारची उदासीनता आजच्या तरुणांमध्ये दिसू लागली आहे.  त्यांना पाहून कधी कधी वाटतं की आपला काळ योग्य होता.  कमी संसाधने असली तरी काय झालं, आमच्यामध्ये जीवन जगण्याची एक अप्रतिम कला होती.  संयुक्त कुटुंबाचं स्वतःचं सुख होतं. प्रत्येकजण एकमेकांच्या डोळ्यांसमोर होते, तरीही आनंदात होते. खेळायला मोकळे मैदान होते, तिथे मित्र जमायचे. सण- उत्सवात अप्रतिम उत्साह होता. एकत्र राहात असल्याने एकमेकांना चांगलं समजलं-परखलं जायचं. एखादी अडचण आली की आम्ही सगळे मिळून त्यावर उपाय शोधायचो.  अडचणींवर मात करायचो. गोपनीयता म्हणजे काय हे आम्हाला माहीत नव्हते.  मात्र, तरीही त्याची वेगळ्या प्रकारे काळजी घेणारेही होते.  जे काही आहे त्यात आनंदी राहा एवढंच माहीत होतं.

आता तसे काही दिसत नाही.  काळानुसार सर्व काही बदलले आहे.  आजच्या पालकांनी लहानपणापासूनच मुलांना स्वतंत्र खोल्या देण्यास सुरुवात केली आहे, जेणेकरून त्यांची गोपनीयता राखली जाईल आणि त्यांच्या अभ्यासात कोणत्याही प्रकारे व्यत्यय येऊ नये.  पाहुणे आल्यानंतरही तो आपली खोली सोडणार नाहीत, याची विशेष काळजी घेतली जाते.  या व्यवस्थेत वाढलेली मुले जेव्हा तरुणांच्या श्रेणीत येतात, तेव्हा ते पूर्णपणे एकांतप्रिय होतात.  मग एखादी नोकरी लागते, त्यासाठी कधी बाहेर जावं लागतं आणि त्याच शहरात एखादं ऑफिस असेल तर तो दिवस-रात्र ऑफिस ड्युटीमध्ये झुलत राहतो.  कुटुंबात काय चालले आहे, आई-वडिलांना काय अडचण आहे, याची त्यांना पर्वा नसते, कारण कौटुंबिक चर्चेत त्याला कधीच सामावून घेतलं जात नाही.

खरं तर ज्या काळात चारी दिशांना सामोरे जाण्याची वेळ येते, त्याच काळात आपली तरुणाई पूर्णपणे आत्मकेंद्रित झाली आहे, ही अत्यंत खेदाची बाब आहे.  याचं सगळ्यात मोठं कारण म्हणजे आजची तरुणाई पैसे कमवण्याच्या शर्यतीत अशाप्रकारे गुंतली आहे की त्यांना वेगळं काही करायला वेळच मिळत नाही.  सकाळपासून रात्री उशिरापर्यंत ते त्यांच्याच विश्वात व्यस्त असतात.  या गजबजाटात सगळं मागे पडल्यासारखं वाटतं - नाती, मित्र, सगळं जुनं झालं.  अशी नीरस जीवनशैली काही लोक फार काळ सहन करू शकत नाहीत.  परिणामी ते तणाव, नैराश्यासारख्या आजारांना बळी पडतात.

मात्र, थोडं जवळून पाहिलं तर त्यात आजच्या तरुणांचा कमी आणि त्यांच्या पालकांचा दोष जास्त दिसून येतो.  ते आपल्याच मुलांना स्वतःपासून दूर नेणारे शिक्षण देत आहेत. लहानपणापासून त्यांनी मुलांना अभ्यासाशिवाय काहीही शिकवले नाही.  ते स्वतः मुलांसमोर मर-मर काम करत राहतात आणि आपल्या मुलांना पुस्तकांतून डोकं वर काढू देत नाही.  मुलांच्या परीक्षेच्या निकालापासून ते नोकरीतील भरघोस पगारापर्यंत त्यांनी आपली प्रतिष्ठा पणाला लावली आहे.

अशा स्थितीत परदेशातील बड्या कंपनीत करोडोंचे पॅकेज सापडले तर मग काय सोन्याहून पिवळे! अशा वेळेला शेजाऱ्या-पाजारयांमध्ये बातमी पसरवताना खूप आनंद होतो.  मी अनेक पालकांना ओळखतो जे परदेशात राहणाऱ्या आपल्या मुला-मुलींबद्दल अभिमानाने बोलतात.  असे दिसते की त्याने जग जिंकले आणि त्याचे जीवन यशस्वी झाले.  त्याने आधी सर्व स्वप्ने पाहिली आणि नंतर मुलाला दाखवली.  आणि जेव्हा मुलं ती स्वप्नं जगू लागली तेव्हा पालकांच्या लक्षात आलं की आपण चूक केली आहे.  आपले मूल त्याच्यापासून दूर गेले आहे,असे त्याला वाटले.  एक प्रचलित म्हण आहे - '‘अब पछताय होत क्या जब चिड़िया चुग गयी खेत।’

सामाजिक प्रशिक्षण ही अशी गोष्ट आहे की, मुलाच्या जन्मानंतर आपण त्यांना ज्या प्रकारचे वातावरण देतो, त्यांच्या मनात जे विचार भरवतो, त्यातून त्यांची मानसिकता तयार होते.  त्यातून त्यांच्या विचारांची आणि आकलनाची दिशा ठरते.  म्हणूनच आता गरज आहे की आपण आपल्या मुलांना अशा शिक्षणाकडे नेणे गरजेचे आहे, जेणेकरून ते पूर्ण नागरिक बनतील.  त्यांना केवळ पुस्तकी ज्ञान देऊ नका, तर त्यांना सामाजिकतेचा धडाही शिकवा.

त्यांना ज्ञानी बनवा तसेच त्यांना शिक्षित करा.  स्वावलंबी बनवा, घरातील कामे शिकवा, स्वयंपाकघरातील वस्तू ओळखायला शिकवा, तसेच दया, सहानुभूती, सद्भावना, कृतज्ञता इत्यादी मानवी मूल्यांचे महत्त्व सांगा.  त्यांना जीवनात लागू करण्याचे फायदे समजावून सांगा.  सामाजिक संवाद आणि एकमेकांची काळजी घेतल्याने आयुष्य किती सुंदर बनते ते देखील त्यांना सांगा.  सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे त्यांच्याशी चर्चा करा.  त्यांना घरच्या समस्यांची जाणीव करून द्या.  उपाय शोधण्यासाठी त्यांची मदत घ्या.  देशाच्या समस्यांबाबतही त्यांचे मत जाणून घेण्याचा प्रयत्न करा.  असे केल्याने आपली तरुणाई सक्षम आणि संवेदनशील होईल.  जीवनातील सर्व आव्हानांना ते हसत-हसत तोंड देतील.अशी तरुणाई कुटुंब, समाज आणि देश या सर्वांना उपयुक्त ठरेल.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली 

भविष्यात बर्फाच्या दुष्काळाचा धोका

हवामान बदलाचे अनेक दुष्परिणाम पाहाय

ला मिळत आहेत. यातलाच एक उत्तर आणि दक्षिण ध्रुव प्रदेशातील वाढत्या तापमानामुळे बर्फ वितळण्याचा प्रकार आहे.  अतिउष्णता किंवा अतिथंड हवामान हे देखील यामागचे कारण असल्याचे मानले जाते.  अंटार्क्टिकामध्ये तरंगत असलेल्या फ्रान्सपेक्षा मोठ्या आकाराच्या हिम तुकड्यांच्या वितळल्याची माहिती अंदाजापेक्षा मोठ्या प्रमाणात आढळून आल्याने  शास्त्रज्ञांनी चिंता व्यक्त केली आहे.

हवामान बदलामुळे जगात हळूहळू मोठे बदल होत आहेत.  त्याचा परिणाम अमेरिकेसह जगातील अनेक भागात स्थानिक पातळीवरही स्पष्टपणे दिसून येत आहे.  अलीकडे, याचा मोठा परिणाम अमेरिकेच्या पश्चिम भागात दिसून आला आहे, ज्यामुळे भविष्यात अमेरिकेत बर्फाचा दुष्काळ पाहायला मिळू शकतो.  हे संशोधन 'नेचर' या विज्ञान नियतकालिकात 'रिव्ह्यूज अर्थ अँड एन्व्हायर्नमेंट' या शीर्षकाने प्रकाशित झाले आहे.  संशोधनानुसार, अमेरिकेच्या पश्चिमेकडील कॅलिफोर्नियासारख्या राज्यांमध्ये बर्फ उपलब्धतेचे संकट येऊ शकते.  त्यामुळे झाडे-वनस्पती, प्राणी-पक्षी, नदी-तलाव, जंगलाला आग लागण्याच्या घटना झपाट्याने वाढू शकतात.  संशोधकांचा दावा आहे की जीवाश्म इंधनाचे उत्सर्जन थांबवले नाही तर 2050 पर्यंत काही पर्वतराजींवरील बर्फ पंचेचाळीस टक्क्यांपर्यंत कमी होऊ शकतो.  हिमवर्षावाचे हवामान एकतर फार कमी दिवस टिकेल किंवा बर्फाशिवाय राहील.  भारतातील काही हिमालयीन प्रदेशातही बर्फ झपाट्याने कमी होत आहे.

अमेरिकेच्या पश्चिमेकडील भागात चिंताजनक बदल दिसून येत आहेत.  संशोधनानुसार, सिएरामधील सत्तर टक्क्यांहून अधिक स्थानिक जल व्यवस्थापकांचं म्हणणं आहे की पश्चिम अमेरिकेमध्ये अवलंबलेली जल-व्यवस्थापन धोरणे भविष्यातील हवामान बदलासाठी उपयुक्त नाहीत.  परिणामी, पश्चिम युनायटेड स्टेट्सच्या सिएरा-नावेदामध्ये  पडणारा बर्फ कॅलिफोर्नियाच्या पाण्याच्या मागणीच्या 30 टक्के भाग पूर्ण करतो.  पण आता राज्यात अनेक वेळा बर्फाचा दुष्काळ पडत आहे.  2021 च्या वसंत ऋतूमध्ये, सिएराला फक्त एकोणपन्नास टक्के बर्फाळ पाणी मिळाले.  मे महिन्यातील उष्णतेने दहा टक्के बर्फाचे बाष्पात रूपांतर करण्याचे काम केले.  जूनमध्ये सर्व बर्फ वितळले आणि पाण्यात रूपांतर होऊन वाहून गेले.  ही बर्फाच्या दुष्काळाची स्पष्ट चिन्हे आहेत.  या अभ्यासाचे प्रमुख संशोधक अॅलन ऱ्होड्स आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी अमेरिकेच्या पश्चिमेकडील राज्यांमध्ये बर्फाचे प्रमाण कमी आणि वाढीचा कालबद्ध अभ्यास केला.

अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की 2050 पर्यंत अमेरिकेतील सर्व प्रदेशांमध्ये बर्फाच्या टोप्यांची (शिखरे)  झपाट्याने झीज होईल, ज्यामुळे या प्रदेशाला बर्फाचा दुष्काळ पडू शकतो.  खरं तर, या प्रदेशातील सिएरा, नेवाडा आणि कॅस्केड्स यांसारख्या उष्ण प्रशांत महासागरातून येणारे ओलसर वारे, जे कॅलिफोर्निया पर्वतरांगांचा बर्फ वेगाने वितळवण्याचे काम करतात.  जागतिक कार्बन उत्सर्जन मोठ्या प्रमाणात थांबवले नाही, तर पस्तीस ते साठ वर्षांनंतर या हिमखंडांची धूप नियमितपणे दिसून येईल.  हा अभ्यास दर्शवितो की वाढत्या जागतिक तापमानाचा स्थानिक हवामानावर कसा परिणाम होत आहे.  ही परिस्थिती भविष्यात लोकसंख्येच्या मोठ्या भागासाठी जलसंकटाचे आपत्तीजनक कारण बनू शकते.  त्यामुळे इंधन आणि ऊर्जास्रोतांचे रूपांतरण योग्य प्रकारे झाले नाही तर बर्फाचा दुष्काळ वाढतच जाईल.

त्यामुळे समुद्राची पातळी वाढण्याची भीतीही व्यक्त केली जात आहे.  यूएस नॅशनल स्नो अँड आइस सेंटर, सेंट्रल वॉशिंग्टन विद्यापीठाच्या पॉल बिनबेरी यांनी केलेल्या अभ्यासात दावा केला आहे की उत्तर ध्रुवावरील बर्फ 32.90 लाख चौरस किलोमीटर क्षेत्रातून वितळला आहे.  हे क्षेत्र भारतापासून नऊ हजार आठशे त्रेसष्ट किलोमीटर अंतरावर आहे.  युनिव्हर्सिटी ऑफ मेरीलँडचे भूभौतिकशास्त्रज्ञ डॅनियल लॅथ्रोप म्हणतात की, याचे कारण पृथ्वीच्या बाहेरील थरातील हालचाल आहे.  पृथ्वीच्या गाभ्यामध्ये लोह आणि निकेल धातूंचा गरम द्रव महासागर आहे आणि या हालचालीमुळे विद्युत क्षेत्र निर्माण होते.  तथापि, चुंबकीय ध्रुव वेगाने सरकण्याचे नेमके कारण भूगर्भशास्त्रज्ञांना कळू शकलेले नाही.

वास्तविक जेम्स क्लार्क रास या कॅनेडियन शास्त्रज्ञाने 1830 मध्ये प्रथमच अशी माहिती दिली होती.  2000 साली पृथ्वीच्या उत्तर ध्रुवाने आपली दिशा ग्रीनविच मेरिडियन (लंडन) कडे वळवली आहे, असे आणखी एका अभ्यासातून समोर आले आहे.  पृथ्वीवरील पाण्याचे वितरण आणि ध्रुवीय बर्फ वितळल्यामुळे हा बदल झाला असल्याचा अंदाज आहे.  हे हवामान बदलाचे कारण असल्याचे मानले जाते.  विसाव्या शतकात टोरंटो आणि पनामा शहराला जोडणारी उत्तर ध्रुव, रेखांशाची रेषा कॅनडाच्या हडसन उपसागराकडे सरकत आहे.  या बदलाचे कारण म्हणजे शेवटच्या हिमयुगानंतर पृथ्वीच्या कवचात वस्तुमानाचे पुनर्वितरण झाले.  पण सन 2000 मध्ये या दिशेत 75 अंशाचा फरक पडला आणि पृथ्वीचा अक्ष ग्रीनविच मेरिडियनकडे जाऊ लागला.  असे मानले जाते की ग्रीनलँड आणि अंटार्क्टिकाच्या बर्फाचा थर कमी झाल्यामुळे हे घडले आहे.

या संदर्भात केलेल्या आणखी एका अभ्यासात असे दिसून आले आहे की पृथ्वीवरील पाण्याचे पुनर्वितरण आणि भरण हे देखील याचे एक कारण आहे.  नासाच्या जेट प्रोपल्शन प्रयोगशाळेचे सुरेंद्र अधिकारी या अभ्यासाचे प्रमुख आहेत.  त्यांच्या मते, जागतिक स्तरावर पाण्याचे पुनर्वितरण आणि भरण पृथ्वीच्या परिभ्रमणावर परिणाम करते.  भारतीय उपखंड आणि कॅस्पियन समुद्रात मोठ्या प्रमाणावर पाण्याची झपाट्याने घट होत आहे.  2003 मध्ये ग्रीनलँडमध्ये दरवर्षी दोन हजार सातशे वीस ट्रिलियन किलोग्रॅम बर्फ वाहून गेला.  त्याचप्रमाणे पश्चिम अंटार्क्टिकामधून एक हजार दोनशे चाळीस ट्रिलियन किलोग्रॅम बर्फ आणि पूर्व अंटार्क्टिकामधून सातशे चाळीस ट्रिलियन किलोग्रॅम बर्फ वाहून जात आहे.  या अभ्यासासाठी ग्रेस उपग्रहाचा डेटा (आकडे) वापरण्यात आला आहे.  या उपग्रहाच्या माध्यमातून 2002 ते 2015 या कालावधीत या वस्तुस्थितींचा शोध घेण्यात आला आहे की, पृथ्वीच्या अक्षाच्या परिभ्रमणाच्या दिशेचा पाण्याच्या वितरणावर काय संबंध आहे.  त्याच्या परिणामांवरून हे देखील दिसून आले की या जलस्रोतांच्या प्रभावाखाली पृथ्वी देखील दोलन करते.

पृथ्वीच्या परिसंस्थेवर ध्रुवीय बदलाच्या परिणामाबद्दल भूगर्भशास्त्रज्ञ एकमत नाहीत.  काही तज्ञ हा बदल आपत्तीजनक मानतात, ज्यामध्ये भूकंप आणि त्सुनामीसारखे धोके आहेत.  पण इतर शास्त्रज्ञ या आपत्तीजनक अंदाजांना निराधार ठरवतात.  त्यांचा असा विश्वास आहे की पृथ्वीचे चुंबकीय क्षेत्र बदलले आहे, त्यांच्या अंदाजानुसार, गेल्या दीडशे वर्षांत अकराशे चौरस किलोमीटर  सरकला आहे.पस्तीस दशलक्ष वर्षांत हे सुमारे चारशे वेळा घडले आहे.  या बदलाला एक हजार किंवा त्याहून अधिक वर्षे लागतात.

हवामान बदलाच्या या सर्व कारणांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी या वर्षी नोव्हेंबरमध्ये ग्लासगो येथे हवामान शिखर परिषद आयोजित करण्यात आली होती.  यामध्ये 'पॅरिस कराराचे कलम 6 नियम' अस्तित्वात आणण्यात आले आहेत.  यामुळे कार्बन बाजाराचे महत्त्व, त्याच्याशी संबंधित संभाव्यता आणि आव्हाने यावरील चर्चेची व्याप्ती वाढली आहे.  पण त्याचे परिणाम किती सार्थ ठरतात, हे सध्या भविष्याच्या गर्भात आहे.  या संदर्भात बर्फाच्या दुष्काळाचे आव्हान पेलायला लागू नये, यासाठी औद्योगिक उत्पादनाला आळा घालणे आवश्यक आहे.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली 

कोळश्याचा वापर कमी व्हावा

पृथ्वीचे तापमान सातत्याने वाढत असल्यामुळे वातावरणात अनैसर्गिक बदल घडून येत असून, त्यातून दरवर्षी मोठय़ा संख्येने वित्तहानी आणि मनुष्यहानी घडत आहे. ही तापमानवाढ आटोक्यात आणण्यासाठी नित्यनेमाने परिषदा वगैरे सोपस्कार सुरू आहेत. परंतु हे आव्हान समस्त मानवजातीसमोरचे असल्यामुळे त्याचा सामनाही एकत्रितपणे करावा लागणार आहे. जगाची उष्णता वाढत आहे. ऑस्ट्रेलियापासून कॅलिफोर्नियापर्यंत आणि ब्राझीलमधील अ‍ॅमेझॉनच्या जंगलांपासून ते रशियातील सैबेरियापर्यंत अजस्र वणवे पेटल्याच्या घटना पाहिल्या,वाचल्या. अटलांटिक महासागरात विक्रमी संख्येने चक्रीवादळे उठली. आफ्रिकेमध्ये प्रदीर्घ काळ दुष्काळ अनुभवायास आला. आपल्याकडे अरबी समुद्रातही लहानमोठी चक्रीवादळे निर्माण होण्याचे प्रमाण पूर्वीपेक्षा किती तरी अधिक होते. हे सारे निव्वळ निसर्गचक्राचे आविष्कार नाहीत, तर या अनियमिततेमागे वातावरणीय बदलांचा मोठा वाटा आहे. 2015 मध्ये पॅरिस येथे झालेल्या वातावरण परिषदेत काही उद्दिष्टे नव्याने ठरवण्यात आली होती. त्यांनुसार, 2022 पासून दरवर्षी हरितगृहवायू उत्सर्जनात सरासरी 7.6 टक्के घट केल्यासच 2030 पर्यंत पृथ्वीची सरासरी तापमानवाढ औद्योगिकीकरण-पूर्व काळापेक्षा 1.5 अंश सेल्सियसपर्यंत मर्यादित ठेवता येईल. सध्याच्या परिस्थितीत ही वाढ 2 डिग्री सेल्सियस ठेवतानाही प्रचंड सायास पडत आहेत. येत्या दहा वर्षांत हे उद्दिष्ट साधले गेले, तर आणि तरच विध्वंसक वातावरणीय बदल टाळता येऊ शकतील. भारत 2070 पर्यंत शून्य कर्बउत्सर्जनाचे लक्ष्य गाठेल  अशी ग्वाही पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी देतानाच भारत आपली गैर-जीवाश्म ऊर्जा क्षमता 500 गिगावॅटपर्यंत वाढवेल आणि 2030 पर्यंत अक्षय ऊर्जेद्वारे आपली 50 टक्के ऊर्जेची गरज पूर्ण करेल, असा विश्वासही  ग्लासगो येथील संयुक्त राष्ट्रांच्या ‘सीओपी-26’ या जागतिक हवामान परिषदेत दिला आहे. सगळ्याच देशांनी  उत्सर्जन कमी करण्यासाठी सामंजस्य आणि सहकार्याची नितांत आवश्यकता आहे. ती नजीकच्या भविष्यात निर्माण कशी होऊ शकेल, याचे निश्चित उत्तर आज तरी कोणाकडेही नाही.

नवप्रगत देशांपैकी चीन आणि भारत आजही ऊर्जेची गरज भागवण्यासाठी मोठय़ा प्रमाणात कोळशाचा वापर करतात. या दोहोंमुळे जागतिक कोळसा वापरात आशियाचा हिस्सा 77 टक्क्यांवर गेला आहे. इंडोनेशिया, व्हिएतनाम या देशांकडून कोळसा मुक्तहस्ते वापरला जातो. कोळशामध्ये कार्बनचे प्रमाण अधिक असल्यामुळे जीवाश्म इंधनांमुळे होणाऱ्या वार्षिक हरितगृहवायू उत्सर्जनात कोळशाचा वाटा 39 टक्के इतका प्रचंड आहे. ते कमी करण्यासाठी प्रयत्न करावे लागणार आहेत.  कोळशाचा वापर युरोप आणि अमेरिकेत बऱ्याच प्रमाणात कमी झाला आहे. 

वातावरणीय बदलांचा हा मुद्दा आता निव्वळ शास्त्रीय वा स्वयंसेवी संघटनांपुरता मर्यादित राहिलेला नाही. जंगलांवर अतिक्रमण होत आहे, त्यातून निव्वळ वातावरण बदल नव्हे, तर प्राणिज विषाणूंची समस्याही उग्र बनू लागली आहे. नवीन सहस्रकातच तब्बल तीन वेळा (सार्स, मेर्स, कोविड-19) प्राणिज विषाणूंनी मानवजातीला लक्ष्य केले. या मालिकेतील तिसऱ्याने तर मानवजातीला हतबल केले. ही शेवटची घटना नसेल आणि भविष्यात असे विषाणू महासंसर्ग वारंवार दिसू लागतील, असा इशारा जागतिक आरोग्य संघटनेनेच दिलेला आहे. आंतरराष्ट्रीय, धार्मिक वा अन्य सामुदायिक संघर्ष हे मानवजातीला नवीन नाहीत. परंतु ज्या-ज्या वेळी असे संघर्ष आधुनिक काळात झाले, त्या-त्या वेळी पृथ्वीतलावरील अनेक राष्ट्रांनी एकत्र येऊन तोडगा काढला. मात्र आज प्रत्येक राष्ट्राची, त्या राष्ट्रातील सत्तारूढांची आणि विरोधकांची दृष्टी अखिल मानवजातीऐवजी ‘आपल्या’ मानवांच्या कल्याणापुरतीच सीमित झाली आहे. ज्यांच्याकडे स्रोतसमृद्धी आहे, असे चीन, रशिया, सौदी अरेबियासारखे देश क्षेत्रीय वरचष्म्यासाठी आसुसलेले आहेत. संघर्षांच्या या नवीन युगात सहकार्य मागे पडू लागले आहे. या सहकार्याची पूर्वी कधीही नव्हती इतकी गरज आता आपल्याला लागणार आहे. वातावरण बदलांचा सामना करण्यासाठी हे महत्त्वाचे आहे. गेल्या शतकात महायुद्धे झाली, अण्वस्त्रयुद्धाच्या उंबरठय़ावर जग पोहोचले, तरी त्यातून मार्ग निघाला. ती सहकार्य भावना, साहचर्य भावना नव्याने निर्माण करावी लागणार आहे. नाहीतर आपले अस्तित्व आपल्या हातून निसटणार आहे. -मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली

अवहेलना आणि कीर्ती यांच्यामधील आयुष्य

 केन ब्राउन, अमेरिकी गायक व गीतकार

 तो आता फक्त 28 वर्षांचा आहे आणि त्याच्या शब्दांची आणि आवाजाची अशी काही जादू आहे की प्रसिद्ध अमेरिकन मासिक टाईमने त्याला यावर्षी जगातील 100 प्रभावशाली व्यक्तींपैकी एक म्हणून घोषित केले आहे.  आज तो लाखो लोकांचा चाहता आणि लाडका आहे, परंतु ऑक्टोबर 1993 मध्ये टेनेसी येथे जन्मलेल्या केन ऍलन ब्राउनला अवहेलनेचा सामना करावा लागला.  मात्र उपेक्षेच्या त्या दंशामुळे तो खचला नाही, पण तो ते दिवस कधी विसरलेलाही नाही.

केनची आई, ताबाथा ब्राउन श्वेत  युरोपियन-अमेरिकन आहे, तर तिचे वडील आफ्रिकन-अमेरिकन वंशाचे आहेत.  जेव्हा केन तीन वर्षांचा होता आणि त्याला त्याच्या वडिलांच्या नजरेतून जग समजून घ्यायचे दिवस होते, तेव्हा त्यांना एका खटल्यात तुरुंगात पाठवण्यात आले आणि त्याच्या संगोपनाची संपूर्ण जबाबदारी एकट्या आईच्या खांद्यावर आली.  ती वर्षे खूप कठीण होती.  तबाथा ब्राऊनचे स्वतःचे कोणतेही कायमस्वरूपी घर नव्हते.  काही दिवस मित्र आणि नातेवाईकांसोबत घालवले, मग अशी परिस्थिती ओढवली की तिला कुठेही जायची हिंमतच झाली नाही. त्यामुळे आई आणि मुलाला अनेक रात्री गाडीतच काढाव्या लागल्या.

मुलाला चांगले आयुष्य मिळावे, चांगले संगोपन व्हावे म्हणून प्रामाणिकपणे आयुष्याला तोंड देणाऱ्या तबाथाला नोकरीची संधी मिळेल त्या शहरात जायची जावे लागे.  साहजिकच केनच्या शाळा वारंवार बदलत राहिल्या.  तो साधारण आठ वर्षांचा असावा.  एके दिवशी, एका रागावलेल्या वर्गमित्राने त्याला एक शब्द उच्चारला, जो काळ्यांविरुद्ध वर्णद्वेषी अपशब्द म्हणून वापरला गेला होता.  लिटल केनने या शब्दाचा अर्थ शोधून काढला. त्यामागील द्वेष आणि अपमानाबद्दल जेव्हा त्याला कळले तेव्हा त्याला खूप दुःख झाले.

बाल मन त्या शिव्या स्वीकारायला तयार नव्हते.  म्हणूनच केन हा शब्द वापरणाऱ्या प्रत्येक मुलासोबत अनेकदा त्याचे खटके उडायचे. एकदा वर्गमित्रांनी केनला शाळेत गाताना ऐकले, तेव्हा त्या सर्वांनाच आश्चर्याचा धक्का बसला.  केनच्या आवाजातील त्या अथांग वेदनांने त्याच्यावर वर्णद्वेषी टीका करणाऱ्या मित्रांचीही मने जिंकली.  ते केनला आणखी गाण्याची विनंती करू लागले.  किशोरवयीन केनला त्याच क्षणी आपले ध्येय सापडले.

केनच्या आवाजातील ही खोली आणि तळमळ त्यांच्या वैयक्तिक आयुष्यातील त्रासातून आलेली आहे.  केन किशोरवयातच परिपक्व झाला होता. त्याने अनेक मित्रांना अंमली पदार्थ आणि बंदूक-हिंसेचे शिकार बनताना पाहिले होते. तसेच वर्णद्वेषी दुर्लक्षाची छटा, त्याचे जैविक वडील तुरुंगात असल्याची भावना आणि सावत्र वडिलांचा छळ अनुभवला होता.  मात्र शालेय टॅलेंट शोमध्ये मिळालेल्या प्रोत्साहनामुळे प्रेरित होऊन तो संगीत क्षेत्रातील करिअरबाबत खूप गंभीर बनला.

अभ्यासासोबत 'अर्धवेळ नोकरी' हा पाश्चात्य जीवनशैलीचा एक नैसर्गिक भाग आहे, पण केनची समस्या त्याच्या डोक्यावरच्या छप्पराची होती.  त्याला घर भाड्याने देण्याइतपत कमाई करता येत नव्हती.  अखेरीस त्याला त्याच्या आजीच्या घरी पुन्हा आश्रय मिळाला.  आजीनेच त्याला यापूर्वीही सावत्र वडिलांच्या रागाच्या तावडीतून वाचवले होते.

 2013 मध्ये, केनने 'अमेरिकन आयडॉल' आणि 'द एक्स फॅक्टर' या दोन्हींसाठी ऑडिशन दिले.  'द एक्स फॅक्टर'मध्ये त्याची निवडही झाली, परंतु शोच्या निर्मात्यांना केनला त्यांच्या 'बॉय बँड'चा भाग बनवायचा होता, तर केनला एकल गायक म्हणून आपले भविष्य घडवायचे होते.त्यामुळे त्याने शो सोडला आणि यूट्यूबची मदत घेतली.  त्याच्या गाण्याचे व्हिडिओ बनवल्यानंतर तो यूट्यूबवर अपलोड करू लागला.  सुरुवातीला प्रेक्षकांचे फारसे लक्ष वेधले गेले नाही, परंतु जेव्हा त्यांनी ब्रॅंटली गिल्बर्ट, बिली करिंग्टन, अॅलन जॅक्सन आणि ली ब्रिस यांची गाणी वापरण्यास सुरुवात केली तेव्हा कुठे त्याची लोकप्रियता वेगाने वाढू लागली.  जॉर्ज स्ट्रेटच्या चेक यस आणि नो के गाण्याच्या व्हिडिओने केनला साथ दिली, त्याला ऑनलाइन लोकप्रियतेच्या शिखरावर पोहोचवले.

आता त्याच्या मूळ गाण्यांची पाळी होती.  मार्च 2016 मध्ये, केन ब्राउनने त्याचा पहिला मूळ संगीत व्हिडिओ 'यूज्ड टू लव्ह यू सोबर' त्याच्या फेसबुक वॉलवर रिलीज केला.  या अल्बमची लोकप्रियता इतकी आहे की आतापर्यंत नऊ कोटींहून अधिक लोकांनी तो ऐकला आहे.  त्याच वर्षी आलेल्या चॅप्टर-1 अल्बमलाही प्रचंड लोकप्रियता मिळाली.  याने केनला अमेरिकन संगीताच्या जगात प्रस्थापित केले.  पुढे व्हाट इफ्स या गाण्याने तर अनेक रेकॉर्ड केले.  लाखो लोक त्याचे चाहते झाले.

2019 च्या फोर्ब्स मासिकाने केनला  30 वर्षांमध्ये सर्वाधिक कमाई करणार्‍या  गायकांमध्ये पाचव्या स्थानावर ठेवले.  लोकप्रियतेच्‍या आणि समृद्धिच्‍या शिखरावर पोहोचाल्‍यानंतरीही केन ब्राउन आपला वाईट काळ कधीच विसरू शकला नाही.  उलट तो आपल्‍या गाण्यांमधुन वर्णभेद, वर्णद्वेषाचा तीव्र निषेध करतो आहे. शिवाय बेघर लोकांच्‍या मदतीसाठी काम करणार्‍या 'मेक रूम'लादेखील तो आपल्या खिशातून आर्थिक मदत करतो आहे.  केन च्या आयुष्याचे आता एकच उद्दिष्ट आहे. - 'क्षमा करा, मदत करा'.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली

 तो आता फक्त 28 वर्षांचा आहे आणि त्याच्या शब्दांची आणि आवाजाची अशी काही जादू आहे की प्रसिद्ध अमेरिकन मासिक टाईमने त्याला यावर्षी जगातील 100 प्रभावशाली व्यक्तींपैकी एक म्हणून घोषित केले आहे.  आज तो लाखो लोकांचा चाहता आणि लाडका आहे, परंतु ऑक्टोबर 1993 मध्ये टेनेसी येथे जन्मलेल्या केन ऍलन ब्राउनला अवहेलनेचा सामना करावा लागला.  मात्र उपेक्षेच्या त्या दंशामुळे तो खचला नाही, पण तो ते दिवस कधी विसरलेलाही नाही.

केनची आई, ताबाथा ब्राउन श्वेत  युरोपियन-अमेरिकन आहे, तर तिचे वडील आफ्रिकन-अमेरिकन वंशाचे आहेत.  जेव्हा केन तीन वर्षांचा होता आणि त्याला त्याच्या वडिलांच्या नजरेतून जग समजून घ्यायचे दिवस होते, तेव्हा त्यांना एका खटल्यात तुरुंगात पाठवण्यात आले आणि त्याच्या संगोपनाची संपूर्ण जबाबदारी एकट्या आईच्या खांद्यावर आली.  ती वर्षे खूप कठीण होती.  तबाथा ब्राऊनचे स्वतःचे कोणतेही कायमस्वरूपी घर नव्हते.  काही दिवस मित्र आणि नातेवाईकांसोबत घालवले, मग अशी परिस्थिती ओढवली की तिला कुठेही जायची हिंमतच झाली नाही. त्यामुळे आई आणि मुलाला अनेक रात्री गाडीतच काढाव्या लागल्या.

मुलाला चांगले आयुष्य मिळावे, चांगले संगोपन व्हावे म्हणून प्रामाणिकपणे आयुष्याला तोंड देणाऱ्या तबाथाला नोकरीची संधी मिळेल त्या शहरात जायची जावे लागे.  साहजिकच केनच्या शाळा वारंवार बदलत राहिल्या.  तो साधारण आठ वर्षांचा असावा.  एके दिवशी, एका रागावलेल्या वर्गमित्राने त्याला एक शब्द उच्चारला, जो काळ्यांविरुद्ध वर्णद्वेषी अपशब्द म्हणून वापरला गेला होता.  लिटल केनने या शब्दाचा अर्थ शोधून काढला. त्यामागील द्वेष आणि अपमानाबद्दल जेव्हा त्याला कळले तेव्हा त्याला खूप दुःख झाले.

बाल मन त्या शिव्या स्वीकारायला तयार नव्हते.  म्हणूनच केन हा शब्द वापरणाऱ्या प्रत्येक मुलासोबत अनेकदा त्याचे खटके उडायचे. एकदा वर्गमित्रांनी केनला शाळेत गाताना ऐकले, तेव्हा त्या सर्वांनाच आश्चर्याचा धक्का बसला.  केनच्या आवाजातील त्या अथांग वेदनांने त्याच्यावर वर्णद्वेषी टीका करणाऱ्या मित्रांचीही मने जिंकली.  ते केनला आणखी गाण्याची विनंती करू लागले.  किशोरवयीन केनला त्याच क्षणी आपले ध्येय सापडले.

केनच्या आवाजातील ही खोली आणि तळमळ त्यांच्या वैयक्तिक आयुष्यातील त्रासातून आलेली आहे.  केन किशोरवयातच परिपक्व झाला होता. त्याने अनेक मित्रांना अंमली पदार्थ आणि बंदूक-हिंसेचे शिकार बनताना पाहिले होते. तसेच वर्णद्वेषी दुर्लक्षाची छटा, त्याचे जैविक वडील तुरुंगात असल्याची भावना आणि सावत्र वडिलांचा छळ अनुभवला होता.  मात्र शालेय टॅलेंट शोमध्ये मिळालेल्या प्रोत्साहनामुळे प्रेरित होऊन तो संगीत क्षेत्रातील करिअरबाबत खूप गंभीर बनला.

अभ्यासासोबत 'अर्धवेळ नोकरी' हा पाश्चात्य जीवनशैलीचा एक नैसर्गिक भाग आहे, पण केनची समस्या त्याच्या डोक्यावरच्या छप्पराची होती.  त्याला घर भाड्याने देण्याइतपत कमाई करता येत नव्हती.  अखेरीस त्याला त्याच्या आजीच्या घरी पुन्हा आश्रय मिळाला.  आजीनेच त्याला यापूर्वीही सावत्र वडिलांच्या रागाच्या तावडीतून वाचवले होते.

 2013 मध्ये, केनने 'अमेरिकन आयडॉल' आणि 'द एक्स फॅक्टर' या दोन्हींसाठी ऑडिशन दिले.  'द एक्स फॅक्टर'मध्ये त्याची निवडही झाली, परंतु शोच्या निर्मात्यांना केनला त्यांच्या 'बॉय बँड'चा भाग बनवायचा होता, तर केनला एकल गायक म्हणून आपले भविष्य घडवायचे होते.त्यामुळे त्याने शो सोडला आणि यूट्यूबची मदत घेतली.  त्याच्या गाण्याचे व्हिडिओ बनवल्यानंतर तो यूट्यूबवर अपलोड करू लागला.  सुरुवातीला प्रेक्षकांचे फारसे लक्ष वेधले गेले नाही, परंतु जेव्हा त्यांनी ब्रॅंटली गिल्बर्ट, बिली करिंग्टन, अॅलन जॅक्सन आणि ली ब्रिस यांची गाणी वापरण्यास सुरुवात केली तेव्हा कुठे त्याची लोकप्रियता वेगाने वाढू लागली.  जॉर्ज स्ट्रेटच्या चेक यस आणि नो के गाण्याच्या व्हिडिओने केनला साथ दिली, त्याला ऑनलाइन लोकप्रियतेच्या शिखरावर पोहोचवले.

आता त्याच्या मूळ गाण्यांची पाळी होती.  मार्च 2016 मध्ये, केन ब्राउनने त्याचा पहिला मूळ संगीत व्हिडिओ 'यूज्ड टू लव्ह यू सोबर' त्याच्या फेसबुक वॉलवर रिलीज केला.  या अल्बमची लोकप्रियता इतकी आहे की आतापर्यंत नऊ कोटींहून अधिक लोकांनी तो ऐकला आहे.  त्याच वर्षी आलेल्या चॅप्टर-1 अल्बमलाही प्रचंड लोकप्रियता मिळाली.  याने केनला अमेरिकन संगीताच्या जगात प्रस्थापित केले.  पुढे व्हाट इफ्स या गाण्याने तर अनेक रेकॉर्ड केले.  लाखो लोक त्याचे चाहते झाले.

2019 च्या फोर्ब्स मासिकाने केनला  30 वर्षांमध्ये सर्वाधिक कमाई करणार्‍या  गायकांमध्ये पाचव्या स्थानावर ठेवले.  लोकप्रियतेच्‍या आणि समृद्धिच्‍या शिखरावर पोहोचाल्‍यानंतरीही केन ब्राउन आपला वाईट काळ कधीच विसरू शकला नाही.  उलट तो आपल्‍या गाण्यांमधुन वर्णभेद, वर्णद्वेषाचा तीव्र निषेध करतो आहे. शिवाय बेघर लोकांच्‍या मदतीसाठी काम करणार्‍या 'मेक रूम'लादेखील तो आपल्या खिशातून आर्थिक मदत करतो आहे.  केन च्या आयुष्याचे आता एकच उद्दिष्ट आहे. - 'क्षमा करा, मदत करा'.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली

'स्पायडरमॅन'च्या जाळ्यात अडकले दोन हिंदी चित्रपट

सध्या '83' आणि 'जर्सी' हे दोन हिंदी चित्रपट 'स्पायडर मॅन'च्या जाळ्यात अडकल्याचे दिसत आहे.  16 डिसेंबरला रिलीज झालेला 'स्पायडर मॅन' हा हॉलिवूड चित्रपट जगभर धुमाकूळ घालत आहे.  आतापर्यंत त्याने 600 दशलक्ष डॉलर्सचा व्यवसाय केला आहे.  भारतात चांगलाच प्रचार केला गेल्याने चित्रपटाने पहिल्या दिवशी 32 कोटी 67 लाखांचे कलेक्शन केल्याची जोरदार चर्चा आहे. 24 डिसेंबरला प्रदर्शित होणाऱ्या '83' आणि 'जर्सी'च्या व्यवसायावर 'स्पायडर मॅन'च्या लोकप्रियतेचा परिणाम होणार आहे.  दुसरीकडे 7 जानेवारीपासून प्रदर्शित होणाऱ्या 'आरआरआर'चाही या दोन्ही चित्रपटांच्या व्यवसायावर परिणाम होणार आहे.  एक प्रकारे, '83' आणि 'जर्सी' 'स्पायडर-मॅन' आणि 'RRR' च्या कात्रीत अडकले आहेत.

16 डिसेंबरला रिलीज झालेल्या हॉलिवूडच्या 'स्पायडर मॅन'ने  पहिल्या दिवशी 32 कोटी 67 लाखांचा गल्ला कमावून हे सिद्ध केले आहे की प्रेक्षक थिएटरमध्ये यायला तयार आहेत.  असे असूनही पहिल्या दिवशी 40 कोटींचा व्यवसाय करेल असा अंदाज होता.  याआधी ‘एवेंजर्स : एंडगेम’ ('Avengers: Endgame') पहिल्या दिवशी 53 कोटी रुपये (भारतात एकूण व्यवसाय 373 कोटी) गोळा करून आत्तापर्यंत पहिल्या क्रमांकावर आहे.  जर तुम्ही नीट पाहिले तर तुमच्या लक्षात येईल की 'स्पायडर-मॅन'च्या तिकीट खिडकीवर दिलेले कलेक्शन आकडे त्याच्या इंग्रजी, हिंदी, तमिळ, तेलगू या चार भाषेतील आवृत्त्यांचे एकत्रित आकडे आहेत.  म्हणजेच चार चित्रपटांचा पहिल्या दिवशी 32 कोटी 67 लाखांचा व्यवसाय होता.  पण कोलंबिया पिक्चर्सने मार्बल पिक्चर्सच्या संयुक्त विद्यमाने तयार केलेला हा सुपर हिरो चित्रपट कोणत्या आवृत्तीने किती पैसा गोळा केला याचे आकडे  उपलब्ध नाहीत.

प्रसिद्धी व्यवस्थेच्या दबावामुळे हिंदी चित्रपट निर्माते अस्वस्थ आहेत.  त्याची अस्वस्थता अशी आहे की चित्रपटगृहांमध्ये चित्रपट जम बसवून राहिला तर त्यांना चित्रपट दाखवण्यासाठी रिकामे चित्रपटगृह कसे मिळतील?  वर्ल्ड कप क्रिकेटच्या पार्श्वभूमीवर असलेला '83' आणि शाहिद कपूरच्या 'जर्सी'चे निर्माते त्यांच्या चित्रपटांबद्दल चिंतेत आहेत.  'स्पायडर मॅन'च्या लोकप्रियतेमुळे त्यांच्या चित्रपटांना ग्रहण लावू नये, असे त्याला वाटते.  'स्पायडर-मॅन'च्या लोकप्रियतेच्या दबावाखाली हिंदी चित्रपट निर्माते त्यांचे चित्रपट प्रदर्शित करण्यासाठी थिएटर्स उपलब्ध करण्याचे धोरण आखत आहेत.

16 डिसेंबरला रिलीज झालेल्या 'स्पायडर-मॅन' चित्रपट टिकिट खिडक्‍यांवार दोन आठवडे चालला  तर '83' आणि 'जर्सी' ला कमी थिएटर्स उपलब्ध होतील. रिलायन्स एंटरटेनमेंटसह सात निर्मात्यांनी निर्माण केलेल्या '83' च्या वितरकांनी सिनेमागृह  मालकांवर दबाव टाकण्याचा प्रयत्न सुरू केला असल्याचे सांगितले जात आहे. जे सिनेमा हॉल '83' चित्रपट दाखवणार नाहीत, त्यांना 'RRR' देखील प्रदर्शित करायला मिळणार नाही.  'RRR' चित्रपट पाच भारतीय भाषांमध्ये प्रदर्शित होणार आहे, ज्याचे दिग्दर्शन सुपरडुपर हिट 'बाहुबली' बनवणारे राजामौली यांनी केले आहे.

चित्रपट गृहांमध्ये 'RRR' दाखवणं एक फायद्याचा सौदा मानत आहेत. ज्यांना 'आर आर आर' त्यांच्या चित्रपट गृहांमध्ये दाखवायचे असेल त्यांना '83' रिलीज करावा लागेल आणि त्यांच्या थिएटरमधून 'स्पायडर-मॅन' काढून टाकून '83' रिलीज करावा लागेल.  दोन मोठे चित्रपट एकमेकांना भिडले की मग असे खेळ खेळले जातात.  अजय देवगनला 'सन ऑफ सरदार'च्या रिलीजच्या वेळी अशाच परिस्थितीतून जावे लागले होते आणि यशराज चित्रपटाच्या मक्तेदारीमुळे त्याच्या चित्रपटासाठी खूप कमी सिंगल स्क्रीन चित्रपटगृहे मिळाल्याचा आरोप केला होता.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली

'ओटीटी'मुळे अनेकांच्या रोजीरोटीचा प्रश्न मिटला

चित्रपटगृहे बंद पडल्यामुळे चित्रपट निर्मात्यांना त्यांचे चित्रपट प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचता आले नाहीत.  अशा परिस्थितीत, OTT प्लॅटफॉर्म एक पर्याय म्हणून दिसला.  अनेक निर्मात्यांनी त्यांच्या चित्रपटांचे OTT वर प्रीमियर करून त्यांचे नुकसान कमी केले आहे.  यादरम्यान सिनेमा संपणार असल्याची भविष्यवाणी करण्यात आली होती.  आज चित्रपटगृहांमध्येही चित्रपट दाखवले जात आहेत आणि ओटीटी चॅनेलही सुरू आहेत. या ओटीटी चॅनेलच्या उदयानंतर आता अनेक कलाकारांना नाव,पैसा आणि काम या तिन्ही गोष्टी मिळाल्या आहेत. 'सत्या'मध्ये भिखू म्हात्रेची भूमिका साकारून प्रसिद्ध झालेल्या मनोज बाजपेयी यांची बोटे तर सध्या ओटीटीमुळे तुपात आहेत.

पाच वर्षांपूर्वी, ओव्हर द टॉप (OTT) प्लॅटफॉर्मचे नाव फार कमी लोकांना माहीत होते, परंतु आज OTT हा थिएटरसाठी एक मजबूत पर्याय म्हणून पाहिला जात आहे.  छोट्याशा मोबाइलमधील सर्वोत्कृष्ट वेब सिरीज, विविध प्रकारचे मनोरंजक कार्यक्रम आणि लोकप्रिय कलाकारांसह चित्रपटांचे प्रसारण यामुळे प्रेक्षकांना OTT ने गुलाम बनवले आहे.  वर्षानुवर्षे बनवले गेलेले आणि चित्रपटगृहात प्रदर्शित होऊ न शकलेल्या चित्रपटांसाठी ओटीटी हे एक मोठे व्यासपीठही ठरले आहे.  कलाकारांसाठी काम वाढले तेव्हा बाबी देओल, अभिषेक बच्चन, सुष्मिता सेन, करिश्मा कपूर अशा अनेक कलाकारांना नवीन संधी मिळाल्या.  2021 मध्ये, OTT प्लॅटफॉर्मवर अनेक उत्तम वेब सिरीज पाहायला मिळाल्या.

ज्यांची चर्चा झाली

 2021 मध्ये 'फॅमिली मॅन 2' आणि 'स्कॅम 92' सारख्या वेब सीरिजने OTT वर वर्चस्व गाजवले.  मनोज बाजपेयी स्टारर 'द फॅमिली मॅन 2' आणि हंसल मेहताच्या 'स्कॅम 92' या वेबसिरीजला प्रेक्षकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला.  हंसल मेहताचा प्रतीक गांधी स्टारर 'स्कॅम 92' हा चित्रपट हर्षद मेहता यांच्या जीवनावर आधारित होता.  विशेष म्हणजे या प्रसिद्ध स्टॉक ब्रोकरला मालिकेत खलनायक म्हणून सादर करण्यात आले नाही.  या मालिकेला लोकांनी भरभरून प्रतिसाद दिला.  'गुल्लक 2' 'धिंडोरा' 'द लास्ट आवर', 'सनफ्लॉवर', 'कॅडी', 'मुंबई डायरीज', 'नवम्बर स्टोरीज', 'द एम्पायर', 'बॉम्बे बेगम', 'अजीब दास्तान है ये', 'मेड' इन हेवन', 'तांडव', 'मनी हायगे 5', 'बॉब विश्वास', 'आर्या' यांसारख्या वेबसिरीज प्रेक्षकांना आवडल्या होत्या.

बाजपेयी झाले मजबूत 

 ओटीटीने मनोज बाजपेयी यांनी पुन्हा एकदा लोकांच्या मनात घर केले.  त्याच्या 'द फॅमिली मॅन' आणि 'फॅमिली मॅन 2' या वेबसिरीजचेही तितकेच कौतुक झाले.  एक प्रकारे बाजपेयी ओटीटी स्टार म्हणून चमकले.  'मिर्झापूर' या मालिकेतील मुन्ना भैय्याच्या व्यक्तिरेखेतून दिवेंदू बरुआची क्षमता दिसून आली.  वेब सिरीजमध्ये नवाजुद्दीन सिद्दीकी, पंकज त्रिपाठी, जयदीप अहलावत या कलाकारांना वेबसिरीजमुळे चांगले स्थैर्य मिळाले.

त्याचप्रमाणे 'कॉमेडी नाइट्स विथ कपिल'मध्ये गुत्थीची भूमिका साकारणारा सुनील ग्रोवर 'सन फ्लॉवर' वेब सीरिजमध्ये चांगलाच पसंतीस उतरला होता.  'रे'साठी राधिका मदन, 'पगलत'साठी आशुतोष राणा आणि 'सिरीयस मॅन'साठी नवाजुद्दीन सिद्दीकीचं कौतुक झालं.  बॉलीवूडमध्ये आपला ठसा उमटवण्यासाठी धडपडणारा अभिषेक बच्चन सध्या ओटीटी प्लॅटफॉर्मच्या वेब सीरिजमध्ये सक्रिय दिसत आहे.

नुकतीच त्याची 'बब विश्वास' ही वेबसिरीज प्रेक्षकांसमोर आली आहे.  बच्चन यांच्या कामाचे खूप कौतुक झाले.  OTT मुळे आज अभिषेक बच्चन आपल्या अभिनयाने प्रेक्षकांच्या हृदयापर्यंत पोहोचत आहे.  OTT वेब सिरीज 'स्कॅम 92' मध्ये हर्षद मेहताची भूमिका साकारल्यानंतर गुजराती अभिनेता प्रतीक गांधीवर प्रेक्षकांच्या प्रेमाचा वर्षाव झाला.

माधुरीदेखील 2022 मध्ये OTT वर 

 OTT चॅनेल त्यांचे रेटिंग सुधारण्यासाठी आणि अधिकाधिक दर्शकांपर्यंत पोहोचण्यासाठी एक धोरण बनवत आहेत.  या अंतर्गत लोकप्रिय कलाकारांच्या चित्रपटांचे प्रीमियर त्यांच्या चॅनलवर करणे आणि त्यांना त्यांच्या वेब सिरीजमध्ये काम देणे महत्त्वाचे आहे.  'गुलाबो सीताबो' (अमिताभ बच्चन), 'राधे' (सलमान खान) ते 'अतरंगी रे' (अक्षय कुमार) पर्यंत लोकप्रिय कलाकारांचे चित्रपट ओटीटी चॅनेलद्वारे प्रदर्शित केले गेले.  2022 मध्ये प्रसिद्ध अभिनेत्री माधुरी दीक्षितची वेब सिरीज 'अनामिका' प्रेक्षकांच्या भेटीला येणार आहे.

माधुरीपूर्वी बॉलिवूड अभिनेत्री करिश्मा कपूर, सुष्मिता सेन, कियारा अडवाणी, जान्हवी कपूर देखील OTT वर दिसल्या आहेत.  रवीना टंडनदेखील पुढील वर्षी ओटीटी चॅनेलवर दिसणार आहे.  ओटीटीने गेल्या दोन वर्षांत आपला आवाका वाढवला आहे. आपली ओळख वाढवण्यात यशस्वी झाला आहे.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली

पंजाबातील अंमली पदार्थांची तस्करी आणि राजकारण

पंजाब गेल्या अनेक वर्षांपासून अमली पदार्थांची तस्करी आणि सेवनामुळे सतत चर्चेत आहे.  त्यामुळे हजारो लोकांचे आयुष्य उद्ध्वस्त झाले आणि अनेक तरुण काळाच्या खाईत सापडले.  अमली पदार्थांच्या व्यापाराला आळा घालण्याची मागणी अनेक दिवसांपासून होत होती, परंतु सत्ताधारी पक्षांची इच्छाशक्ती नसल्यामुळे आणि प्रशासनाच्या पक्षपाती किंवा हलगर्जीपणामुळे या दिशेने विश्वासार्ह पाऊल उचलले गेले नाही.

आता एका माजी मंत्र्यावर गुन्हा दाखल झाल्याने अमली पदार्थांचे हे जाळे मोडून काढण्याच्या दिशेने काही व्यावहारिक पावले उचलता येतील असा विश्वास लोकांमध्ये निर्माण झाला आहे.  माजी मंत्री बिक्रम मजिठिया हे शिरोमणी अकाली दलाचे असून पंजाबचे माजी मुख्यमंत्री सुखबीर सिंग बादल यांचे निकटवर्तीय आहेत.  त्यामुळे अकाली दल त्यांच्याविरोधात नोंदवण्यात आलेला एफआयआर राजकीय हेतूने प्रेरित असल्याचे म्हणत आहे.  पंजाब विधानसभेच्या निवडणुका जवळ आल्या असून या प्रकरणाला आता मोठा राजकीय रंग मिळणार हे स्पष्ट आहे.  त्या गोंगाटात ड्रग्ज नेटवर्कशी निगडित इतर लोकांच्या मुसक्या आवळण्याचा मनसुबा पुन्हा हाणून पाडला जाण्याची भीती व्यक्त होत आहे.

2013 ते 2016 दरम्यानच्या आम्लयुक्त पदार्थ विशेष कारवाई दलाच्या सखोल तपास अहवाल्याच्या  आधारे  पोलिसानी मजिठिया यांच्या विरोधात एफआयआर नोंदवला आहे. हा रिपोर्ट एसटीएफने 2018 मध्ये सोपवला होता.  परंतु त्याविरुद्ध कोणतीही कारवाई होऊ शकली नव्हती. काँग्रेसचे विद्यमान प्रदेशाध्यक्ष नवज्योतसिंग सिद्धू सातत्याने या विरोधात आवाज उठवत राहिले होते. त्यासोबत ते तत्कालीन मुख्यमंत्री कॅप्टन अमरिंदर सिंग यांनाही सातत्याने आरोपीच्या पिंजऱ्यात उभा करत होते. 

यावरून त्यांनी एवढा गदारोळ केला की कॅप्टन अमरिंदर सिंग यांची खुर्चीही धोक्यात आली.  त्यांच्या जागी चन्नी यांनी पदभार स्वीकारल्यानंतरही त्यांच्यावर अमली पदार्थ विक्रेत्यांवर कठोर कारवाई करण्यासाठी दबाव टाकण्यास सुरुवात केली.  चन्नी सरकारने त्या दिशेने पहिले पाऊल टाकल्यानंतर सिद्धू साहजिकच आनंदी दिसत आहेत. खरे तर प्रभावशाली लोकांविरुद्ध अशी पावले उचलण्यास प्रशासन सहसा टाळाटाळ करत आल्याने ही कारवाईही महत्त्वाची मानली जात आहे.मात्र निवडणुकीचे वातावरण असतानाही चन्नी प्रशासनाने असे धाडसी पाऊल उचलण्यास टाळाटाळ केली नाही,हे महत्त्वाचे. वास्तविक अंमली पदार्थांच्या तस्करीची ही काळी व्यवस्था इतकी व्यापक आहे की प्रभावशाली लोकांच्या पाठिंब्याशिवाय ती इतके दिवस भरभराटीस येऊ शकत नाही, हेही उघड गुपित आहे.  मजिठिया यांच्यावर अनेक दिवसांपासून असा आरोप होत आहे.

अंमली पदार्थांची विक्री व खरेदी व्यवस्था मोडीत काढण्यासाठी प्रथम प्रभावशाली लोकांवर कडक कारवाई होणे आवश्यक आहे, मात्र याला जबाबदार असलेला विभाग अनेकदा लहान-लहान लोकांना विशेषत: अंमली पदार्थांचे सेवन करणाऱ्यांना पकडत असल्याचे दिसून येत आहे. यातून ते त्यांची तत्परता व्यक्त करण्याचा प्रयत्न करताना दिसतात. अंमली पदार्थांची खेप आंतरराष्ट्रीय बंदरांवर मोठ्या प्रमाणावर उतरवली जाते आणि तेथून ती छुप्या मार्गाने देशभर पोहचवली जाते. मात्र त्याच्याशी संबंधित लोकांचा शोध घेणे आणि त्यांना पकडणे हे आतापर्यंत तपास यंत्रणेच्या शक्तीबाहेरचे दिसून आले आहे.अशा स्थितीत मजिठियासारख्या बड्या लोकांना पकडून त्यांच्या माध्यमातून अंमली पदार्थ तस्करीचे रॅकेट फोडण्याचा गंभीर प्रयत्न झाल्यास  प्रशासनाची ही कौतुकास्पद कामगिरी म्हणायला हरकत नाही.  मात्र या प्रकरणाला राजकीय रंग मिळत असल्याने त्याचा समाधानकारक निकाल कितपत लागेल, हे पाहावे लागेल.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली

हिमालयातील पर्यावरणाला धोका

देशातील 1.3 टक्के जंगले हिमालयाने व्यापलेली आहेत.  हिमालय हा घनदाट आणि अमर्याद जैवविविधतेचा प्रदेश आहे.  हे ठिकाण सुमारे 5.7 लाख चौरस किलोमीटर क्षेत्रफळात पसरलेल्या हजारो प्राणी आणि वनस्पतींच्या  दुर्मिळ प्रजातींचे घर आहे.  हिमालय पर्वत, तेथील परिसंस्था, वन्यजीव, मौल्यवान वनस्पती ही आपल्या देशाची अमूल्य नैसर्गिक संपत्ती आहे.  केवळ हिमालयामुळेच आपल्या देशाचे पर्यावरण संतुलित आहे.  नॅशनल इन्स्टिटय़ूट ऑफ हायड्रोलॉजी रुरकीच्या एका संशोधनात असे समोर आले आहे की हिमालयातील वातावरण झपाट्याने बदलत आहे.  आज हिमालयातील पर्यावरणाची स्थिती अत्यंत संवेदनशील  बनली आहे.

 एनआय एच (NIH) च्या शास्त्रज्ञांच्या मते, हिमालयातील पाऊस आणि बर्फवृष्टीची वेळ गेल्या 20 वर्षांत बदलली आहे.  हिमालयातील हिमनद्या वितळल्यामुळे सरोवरे तयार होण्याची प्रक्रियाही सुरू झाली आहे.मानवी हस्तक्षेप आणि प्रदूषणामुळे हिमालयाच्या पर्यावरणीय आरोग्यावर परिणाम झाला आहे.  विकासाच्या नावाखाली बेसुमार वृक्षतोड, जंगलातील अमूल्य नैसर्गिक संपत्तीचे सतत होणारे शोषण हिमालयीन पर्यावरणासाठी धोकादायक बनले आहे.  आज हिमालयीन प्रदेशातील संपूर्ण जैवविविधता धोक्यात आली आहे.  याची अनेक कारणे आहेत.  हिमालयातील जंगलांचे सततचे शोषण, तेथे वारंवार लागणाऱ्या अनियंत्रित आगी, तापमान वाढीमुळे हिमनद्या वितळणे, जैवविविधता मोठ्या प्रमाणात कमी होणे किंवा नष्ट होणे, अनेक मोठ्या नद्या कोरड्या पडणे अशी हिमालयीन पर्यावरणाच्या ऱ्हासाची प्रमुख कारणे आहेत.

याशिवाय खालावणारे भूजल स्त्रोत, विकासाच्या नावाखाली डोंगर निकामी करणे, त्यातच मानवाने पसरवलेला कचरा आणि प्रदूषण हे हिमालयातील पर्यावरणीय आरोग्यासाठी घातक आहेत.  निकृष्ट वनव्यवस्थापन आणि लोकांमध्ये जागरुकतेचा अभाव हीदेखील हिमालयीन पर्यावरणाच्या धोक्याची कारणे आहेत.  विकासाच्या नावाखाली मोठमोठ्या इमारती बांधून रस्ते रुंदीकरण केले जात आहेत.  स्फोटकांच्या अंदाधुंद वापराने झालेल्या पडझडीमुळे पर्वत इतके कमकुवत झाले आहेत की थोडा पाऊस पडला की ते कोसळू लागले आहेत. भूस्खलन मोठ्या प्रमाणात होत आहे.

उच्च हिमालयीन प्रदेशांमध्ये, पर्यावरण आणि हवामान बदलाच्या परिणामांमुळे 50 हून अधिक हिमनद्या आकुंचन पावत आहेत.  हिमनदी कमी झाल्याचा थेट परिणाम हिमालयातील वनस्पती, प्राणी आणि जंगले तसेच खालच्या हिमालयातील पिकांवर आणि हिमालयाच्या प्रदेशात राहणाऱ्या लोकांवर होत आहे.  अशा परिस्थितीत संपूर्ण देशच त्याच्या प्रभावापासून कसा अस्पर्शित राहील? त्यामुळे हिमनद्या लहान  होण्यापासून वाचवण्यासाठी वेळीच उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.  ग्लोबल वॉर्मिंगमुळे हिमालयातील जैवविविधता धोक्यात आली आहे.  हिमालयातील बदलते वातावरण आणि परिसंस्था हे आपल्या येणाऱ्या पिढीसाठी हवा, पाणी आणि अन्नाच्या कमतरतेचे कारण असू शकते.

हवामानातीय बदल, हिमनदी वितळणे, पाऊस आणि बर्फवृष्टी यांच्या समय चक्रात होत असलेले बदल ,समुद्र पातळीत होत असलेल्या वाढीमुळे जगापुढे  आणखी एक नवे संकट उभे ठाकले आहे. अशा परिस्थितीला समोरे जाणं मानवासाठी खरेच मोठे आव्हान आहे. आपण एक गोष्ट विसरून गेलो आहोत की,  हिमालय सुरक्षित राहिला नाही तर आपण आणि आपली येणारी पिढी देखील सुरक्षित राहणार नाही. 

त्यामुळे हिमालय सुरक्षित ठेवण्याची आणि सांभाळण्याची जबाबदारी आपल्‍या सर्वांची आहे.  हिमालयातील नैसर्गिक सौंदर्य आणि जैवविविधता हिमालयीन पर्यावरणासाठी जितकी आवश्यक आहे,तितकीच  ती आपल्यासाठीही गरजेची आहे.  हिमालय संवर्धन तेव्‍हाच शक्य होइल जेव्‍हा आपण सर्वानी हिमालयाचे महत्‍त्‍व आणि हिमालयाचे उपकार समजून घेतले पाहिजेत. स्थानिक लोकांबरोबरच देशातील आपली भावीपिढी ,खासकरून  सध्याची तरुणपिढी देखील हिमालयाच्या संरक्षणासाठी जागरूक राहिली पाहिजे. तसेच पुढे येऊन त्याच्या हितासाठी काम केले पाहिजे. -मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली