मध्यम मार्ग : जीवन करतो सोपे आणि संतुलित

आपल्या दैनंदिन जीवनात अशा अनेक घटना घडतात, ज्या चांगल्या किंवा वाईट नसतात, त्यावर आपली प्रतिक्रिया संमिश्र असते. किंबहुना, या घटना आणि त्यांच्या प्रतिक्रिया आयुष्याचा समतोल राखतात, कारण खूप चांगल्या आणि वाईट अशा दोन्ही परिस्थिती आपल्यात तणाव, भीती, उत्साह किंवा चिंता निर्माण करतात. तर मधल्या अवस्थेत वेगळ्या प्रकारची स्तब्धता आणि समाधान असते. एखाद्यावर तीव्र प्रेम करून किंवा एखाद्याचा तीव्र तिरस्कार करून आपण स्थिर राहू शकत नाही. आपली एखाद्याबद्दलची आसक्ती अशी असू नये की भविष्यात त्याचे रूपांतर द्वेषात होईल. प्रत्येक परिस्थितीत सहजपणा कायम राहील, असा  प्रयत्न केला पाहिजे.

मध्यम मार्ग सर्वोत्तम: जीवनात संतुलन आणि सहजता राखण्यासाठी महात्मा बुद्धांनी दिलेला मध्यममार्गाचा सिद्धांत लक्षात ठेवला पाहिजे.याचा अर्थ असा की, द्विधा स्थितीत, आपण मध्यम मार्ग निवडला पाहिजे, म्हणजे मिडल पथ, ज्यामध्ये आपल्याला स्वतःला कोणत्याही गोष्टीत जास्त गुंतवायचे नाही किंवा पूर्णपणे नाकारायचे नाही. हा मध्यम मार्ग असा एकमेव मार्ग आहे, ज्यावर बौद्ध धर्माचे तत्वज्ञान टिकून आहे. ज्ञानप्राप्तीनंतरचा त्यांचा पहिला उपदेशही याचीच पुष्टी करतो. महात्मा बुद्धांनी ज्ञानप्राप्तीसाठी अष्टमार्ग निवडण्याविषयी सांगितले आहे, ज्याद्वारे जीवनात प्रकाशाचे आगमन होते. महात्मा बुद्धांनी या अष्टपदी मार्गाचे वर्णन निर्वाण प्राप्तीसाठी आधार म्हणून केले आहे. त्यांच्या सारात, अशा प्रकारे ज्ञानाचा प्रकाश आपल्या आत जन्माला येतो, जो आपण आपल्या आतून प्राप्त करतो.  यासाठी कोणत्याही बाह्य प्रेरणेची गरज नाही.त्यांच्या मते, अशाप्रकारे आपल्यामध्ये ज्ञानाचा प्रकाश निर्माण होतो, जो आपण आपल्या आतून प्राप्त करतो.  यासाठी कोणत्याही बाह्य प्रेरणेची गरज नाही. 

प्रत्येक परिस्थितीत आनंदी राहायला शिका: हे जग आपल्याला अनेक प्रकारच्या गोष्टींनी समृद्ध करते. महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे त्यांच्यात संतुलन कसे राखायचे हे आपल्याला आलं पाहिजे. हाच मध्यम मार्ग आहे जो  गोष्टीकडे पाहण्याच्या आणि समजून घेण्याच्या आपल्या दृष्टीमध्ये एक सामंजस्यपणा प्रस्थापित करतो. तो आपली आंतरिक बुद्धी आणि समज जागृत करतो.  आपले मन शांत ठेवतो. यामुळे आपल्याला वास्तविक अर्थाने ते ज्ञान मिळते, जे महात्मा बुद्धांनी प्राप्त केले होते. या मध्यममार्गामुळेच आपण याला असा मार्ग मानतो जो आपल्याला सतत चांगले आणि चांगलेच साध्य करण्याची प्रेरणा देतो आणि ही प्रेरणा आपल्याला आपल्यातूनच म्हणजे आतून मिळते. त्यामुळे आपली ही प्रवृत्ती बळकट करायला हवी.  जे आहे, जसे आहे तसे साजरे करायला शिकले पाहिजे. 

संतुलनातून मिळते समाधान : घरी स्वयंपाक करताना, प्रत्येक वेळी आपण चांगले अन्न शिजवले पाहिजे असे नाही आणि जो चांगला स्वयंपाक करत नाही तो नेहमीच खराब अन्न शिजवतो असे नाही. एक चांगला स्वयंपाकी देखील कधी कधी अगदी ठीकठाक असे अन्न शिजवू शकतो. हा नियम जीवनाच्या संबंधात देखील लागू होतो, ज्यामध्ये सर्व काही उच्च शिखरावर असणे आवश्यक नाही. मधल्या मार्गात सुख-दुःख, उदासपणा असूनही आपल्यामध्ये समाधानाची भावना असते. आनंद आणि शांती मिळविण्यासाठी आपण आपले अंतःकरण आणि मन मोकळे ठेवू शकतो आणि इतरांना मदत करण्याचा प्रवृत्ती विकसित करू शकतो आणि त्यांच्याशी प्रेम सामायिक (शेअर) करण्यास शिकू शकतो. हे आवश्यक नाही की आपण सतत यशस्वी व्हावे पण परिस्थिती जशी आहे ती स्वीकारून आपण शांतपणे झोपू शकतो आणि आपल्या प्रियजनांसोबत आनंदी राहायला शिकू शकतो.  मध्यम स्थितीत राहून, स्वतःही हसा आणि इतरांनाही हसवा. -मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली