लठ्ठपणा आणि जनजागृती

शहरे आणि महानगरांची जीवनशैली आणि दैनंदिन खाद्यपदार्थ यामुळे होणाऱ्या अनेक गंभीर आजारांविषयी सातत्याने  चिंता व्यक्त केली जात आहे. परंतु या आजारांची कारणे आणि मूळ वेळीच रोखण्यासाठी काही घोषणा करण्यापलीकडे आजवर कोणतीही ठोस पावले उचलली गेली नाहीत.  उदाहरणार्थ, जंक किंवा पॅकबंद खाद्यपदार्थांचे नुकसान मान्य केले जाते, परंतु त्यांच्या दुष्परिणामांना तोंड देण्यासाठी काही प्रतिकात्मक पावले उचलली जातात, जसे की शाळेच्या परिसरात त्यांची उपलब्धता मर्यादित करणे किंवा विक्रीला बंदी घालणे. अशा उचलल्या औपचारिक पावलांचा फारसा फायदा होत नाही.  अशा प्रकारच्या खाद्यपदार्थांची सवय लागलेल्या लहान मुलांसाठी किंवा लोकांसाठी  खुल्या बाजारात असे खाद्यपदार्थ भरलेले आहेत, जे त्यांच्या चवीला चांगले असले तरी दीर्घकाळासाठी त्यांच्या आरोग्यासाठी अत्यंत हानिकारक ठरतात.  आजपर्यंत या समस्येकडे फारसे गांभीर्याने पाहिले गेले नाही, त्यामुळे या प्रकारच्या आहारासोबतच लठ्ठपणा आणि त्यासंबंधीचे आजारही शरीरात वाढत राहतात, जी काळाच्या ओघात मोठी समस्या बनत चालली आहे.

आता नीती आयोग एका नवीन प्रस्तावावर विचार करत आहे, ज्याचा उद्देश लठ्ठपणामुळे होणारे आजार रोखणे हा आहे, परंतु यासाठी ही स्थिती निर्माण करणाऱ्या घटकांचे नियमन केले जाईल.  प्रस्तावात सूचीबद्ध केलेल्या उपायांचा एक भाग म्हणून, साखर, मीठ आणि चरबी जास्त प्रमाणात असलेल्या उत्पादनांचे विपणन आणि जाहिरातींबरोबरच यापासून तयार उत्पादनांवर अधिक कर लादला जाईल.  याशिवाय, 'फ्रंट-ऑफ-द-पॅक लेबलिंग' सारख्या पाऊल उचलण्याचाही विचार केला जात आहे, ज्यामुळे ग्राहकांना जास्त साखर, मीठ आणि चरबी असलेली उत्पादने ओळखण्यात मदत होईल.खरं तर, 2021-22 साठी सरकारी संशोधन संस्था नीती आयोगाच्या वार्षिक अहवालात, देशातील लोकसंख्येमध्ये लठ्ठपणाच्या वाढत्या समस्येबद्दल चिंता व्यक्त करण्यात आली आहे.  लठ्ठपणामुळे आज जगभरातील लोकांच्या आरोग्यासमोर कशाप्रकारची आव्हाने उभी राहिली आहेत, हे कुणापासून लपून राहिलेले नाही.  आपल्या देशात ही समस्या अधिक गुंतागुंतीची आहे कारण लोक लठ्ठपणाबद्दल वेळीच सावधगिरी बाळगत नाहीत आणि त्याबद्दल नकारात्मक समज सामान्यपणे आढळत नाही.गंमत अशी आहे की संसाधनांच्या सहज उपलब्धतेच्या काळात, आपल्या आहारात अशा खाद्यपदार्थांचा कधी समावेश होतो, ज्यांचे मूलभूत घटक शरीराचे वजन वाढवण्याचे मुख्य घटक असतात हे आपल्याला कळतही नाही.  वाढत्या वजनासोबतच असे अनेक आजारही शरीरात घर करतात, ज्यांचे उपचार एकतर गुंतागुंतीचे असतात किंवा काही वेळा ते जीवघेणेही ठरतात.  साखर, मीठ आणि चरबी, विशेषत: पॅकबंद खाद्यपदार्थांमध्ये अशा स्वरूपात असतात की त्यांचे सतत सेवन केल्याने वजन वाढते.
आता प्रश्न असा आहे की नीती आयोगाच्या प्रस्तावानुसार अशा पदार्थांवर जर कर लावला गेला तर लोक त्या पदार्थांचे सेवन करण्यापासून कितपत परावृत्त होतील?  हे लक्षात ठेवायला हवे की ज्यांच्याकडे पैसा किंवा संसाधने आहेत किंवा एखाद्याला विशिष्ट खाण्यापिण्याचे व्यसन असेल तर अशा लोकांसाठी वस्तूंच्या किमतीत फारसा फरक पडत नाही.  त्यामुळे कर वाढवण्याबरोबरच हानिकारक अन्नपदार्थ आणि त्यांच्या मुळाशी दडलेले गंभीर आजार याबाबत जनजागृतीचे कार्यक्रम राबविण्याची गरज आहे.  लठ्ठपणाच्या समस्येवर मात करण्यासाठी या विषयावरील ज्ञान आणि जागरूकता हा एक प्रभावी मार्ग असू शकतो.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली