तीर्थक्षेत्र: कोकिळावनमधील शनिदेव

ब्रजभूमीमध्ये असलेल्या कोकिलावनमध्ये शनिदेवाची कृपा वर्षाव करते.  दर शनिवारी लाखो भाविक कोकिळावन धाम येथे प्रदक्षिणा घालतात.  येथे बांधलेल्या सूर्य कुंडात स्नान केल्यानंतर शनिदेवाची भेट घेणाऱ्या व्यक्तीवर शनिदेवाची काळी छाया कधीच पडत नाही, असे मानले जाते.  कोकिळावन धामचे हे सुंदर संकुल 20 एकरात पसरलेले आहे.

यामध्ये श्री शनिदेव मंदिर, श्री देव बिहारी मंदिर, श्री गोकुळेश्वर महादेव मंदिर, श्री गिरीराज मंदिर, श्री बाबा बाणखंडी मंदिर अशी प्रमुख देवालये आहेत.  येथे दोन प्राचीन तलाव आणि गोशाला आहेत.  दर शनिवारी भक्त येथे शनिदेवाची तीन किमी प्रदक्षिणा घालतात.  शनीश्चारी अमावस्येला येथे प्रचंड मोठी यात्रा भरते.  एका दंतकथेनुसार सांगितले जाते , भगवान श्रीकृष्णाच्या जन्माच्या वेळी, सर्व देवता त्याला भेटायला आले.  शनिदेवही त्यांच्यासोबत आले पण आई यशोदा आणि नंदबाबा यांनी शनीच्या वक्रदृष्टीमुळे त्यांना श्रीकृष्णाचे दर्शन घडू दिले नाही.

यामुळे शनिदेव खूप दुखावले गेले.  भगवान श्री कृष्णाने शनिदेवाचे दुःख समजून त्यांना स्वप्नात दर्शन दिले आणि सांगितले की नंदगाव पासून उत्तर दिशेला जंगल आहे, तिथे जाऊन त्यांची पूजा केल्यावर ते स्वतः त्यांना दर्शन देतील.  शनिदेव तेथे गेले आणि श्रीकृष्णाची पूजा केली.  यावर प्रसन्न होऊन श्रीकृष्ण शनिदेवाला कोळशाच्या रूपात प्रकट झाले.  या कारणामुळे या जंगलाचे नाव कोकिळावन पडले.  श्रद्धेनुसार, श्री कृष्णाने शनिदेवाला सांगितले होते की त्यांनी या जंगलात विराजमान व्हावे आणि येथे राहून त्यांची वक्र दृष्टी कमी होईल.  असे म्हटले जाते की भगवान श्रीकृष्णाने शनिदेवाला सांगितले होते की ते राधासोबत डाव्या बाजूला बसतील.  शनिदेवाला येथे येणाऱ्या भक्तांचा त्रास दूर करावा लागेल आणि कलियुगात शनिदेवाची त्याच्यापेक्षा जास्त पूजा केली जाईल.  पूर्ण भक्तीने या जंगलाची प्रदक्षिणा घालणाऱ्या कोणत्याही भक्ताला शनिदेव कधीही नुकसान करणार नाही.

असे म्हटले जाते की येथे राजा दशरथाने लिहिलेले शनि स्तोत्र पठण करून प्रदक्षिणा घातल्याने शनी देवाचे आशीर्वाद मिळतात.  कोकिला बिहारीचा उल्लेख गरुड पुराण आणि नारद पुराणातही आहे.  कोशीकला मथुरा-दिल्ली राष्ट्रीय महामार्गावर मथुरेपासून 21 किमी अंतरावर आहे.  कोसीकलापासून एक रस्ता नंदगावकडे जातो.  येथूनच कोकिळावन सुरू होते.  हे ठिकाण दिल्लीपासून 128 किमी दूर आहे.  भाविक सहज बस, रेल्वे आणि स्वतःच्या वाहनाने येथे पोहोचू शकतात.  देशातील जवळपास सर्व राज्यांतून मथुरेपर्यंत रेल्वे व्यवस्था आहे.  वाहने उभी करण्यासाठी उत्तम व्यवस्था आहे आणि पूजा साहित्याची दुकाने आहेत.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली