तीर्थक्षेत्र:चार धाम-वाराणशी,प्रयागराज,सिद्धपूर आणि रामेश्वरम

माधव हे भगवान नारायणाचे एक नाव आहे जे केवळ ज्ञान, कर्म आणि भक्ती प्राप्त करणारे आहेत.  माधव नावाचे दोन शब्द आहेत - मा आणि धव.  मा म्हणजे माया आणि धव म्हणजे स्वामी.  अशा प्रकारे माधव शब्दाचा अर्थ आहे मायेचा स्वामी.  माया भगवान नारायणाच्या अधीन आहे आणि सजीव मायेच्या अधीन आहे.  माया भगवान माधवाची दासी आहे आणि आत्मा मायेचा सेवक आहे.  मायेच्या परावलंबीत बद्ध असल्यामुळे आत्मा भ्रामक जगात खोटे सुख अनुभवत राहतो.  तो विसरतो की खरा आनंद जगात नाही तर जगदीशमध्ये आहे.  पुरुषोत्तम महिना भगवान माधवाचा महिना आहे.  हा महिना भगवान माधवचा अवतार आहे.  म्हणून, या महिन्यात कल्याणकामी भक्तांनी भगवान माधवचे दर्शन घ्यावे, उपवास करावा आणि त्याच्या नावाचा जप करावा.

माधवची चार ठिकाणे आहेत

 धर्मग्रंथांनुसार, भारत देशाच्या पवित्र भूमीच्या चार दिशानिर्देशांमध्ये भगवान मायापती पवित्र ठिकाणी माधवमध्ये विराजमान आहेत.  वाराणसीमध्ये भगवान बिंदूमाधव, प्रयागराजमध्ये वेणीमाधव, सिद्धपूर (गुजरात) मध्ये गोविंद माधव आणि रामेश्वरममध्ये सेतुमाधव.  वैष्णव भक्तांचा असा विश्वास आहे की, माधवाच्या या चार देवतांचे दर्शन आणि उपासना करणाऱ्या भक्तांना माया कधीच त्रास देत नाही. भगवान माधवाचा आश्रय घेऊन ते त्यावर मात करतात.

वाराणसीमध्ये भगवान बिंदूमाधव

 संस्कृती, अध्यात्म, ज्ञान-विज्ञान आणि भक्तीचे शहर असलेल्या वाराणसीमध्ये भगवान बिंदूमाधव माता गंगेच्या तीरावर पंचगंगा घाटावर विराजमान आहेत.  या घाटावर बांधलेल्या रामानंद संप्रदायाचे मुख्य पीठ असलेल्या श्रीमठांचे प्रमुख स्वामी श्री रामनारेषाचार्य स्पष्ट करतात की पौराणिक श्रद्धेनुसार काशी दोन भागांमध्ये विभागली गेली आहे - शिव काशी आणि विष्णू काशी.  भगवान विश्वनाथ हे शिव काशीचे प्रमुख देवता आहेत.

विष्णू हे काशीचे आराध्य भगवान बिंदूमाधव आहेत. ऋषी अग्निबिंदूच्या भक्तीने प्रेरित होऊन, भक्तवत्सल भगवान तिथे  प्रकट होऊन दर्शन दिले.  भगवान भक्त अग्निबिंदूला ज्या रुपात प्रकट झाले, ते रूप बिंदूमाधव आहे.  अधिक महिन्याच्या आगमनानंतर भगवान बिंदूमाधव यांची विशेष पूजा केली जाते.  दरवर्षी कार्तिक महिन्यात बिंदूमाधवचे दर्शन आणि तुळशीची पूजा करणे याला खूप महत्त्व आहे.

प्रयागराजातील वेणीमाधव

 भगवान वेणीमाधव गंगा, यमुना आणि सरस्वतीचा संगम असलेल्या प्रयागराजमध्ये विराजमान आहेत.  प्रयागराज हा वैष्णव प्रदेश आहे.  धर्मशास्त्राचे अभ्यासक प्रा.  रामकिशोर शास्त्री म्हणतात की प्रयागराजला त्रिवेणी म्हणतात.  म्हणून, येथे भगवान माधव यांच्या नावापुढे एक त्रिवेणी विशेषण आहे, जे  पुढे  वेणी झाले आणि परमेश्वराचे नाव देखील वेणीमाधव झाले.

प्रयागराजमध्ये भगवान माधवच्या विविध रूपांमध्ये बारा मंदिरे आहेत, ज्यात भगवान वेणीमाधव प्रमुख आहेत.  अक्षय माधव, अनंत माधव, आशा माधव, मनोहर माधव, बिंदू माधव, आदि माधव, चक्र माधव, गडा माधव, पद्मा माधव, शंख माधव, संकेत माधव आणि हरित माधव यांची विशेष पूजा प्रयागराजच्या लादश माधव मंदिरांमध्ये केली जाते.

सिद्धपूरमधील गोविंद माधव

 भगवान गोविंद आणि माधव लार्का क्षेत्र सिद्धपुरात विराजमान आहेत.  वैष्णव पद्धतीत अनेक शतकांपासून परमेश्वराची पूजा सातत्याने केली जात आहे.  हे थोडे ज्ञात सत्य आहे की देश आणि जगभर पसरलेल्या औदीच्य ब्राह्मणांचे आराध्य दैवत भगवान गोविंद माधव आहेत.  हेच कारण आहे की राजस्थानातील कोटा शहरात भगवान गोविंद माधव यांची दोन शेकडो वर्षे जुनी मंदिरे आहेत, जिथे फक्त औदीच्य विप्र त्यांची सेवा करतात.

रामेश्वरम मधील सेतुमाधव

 रावण राक्षसावर विजय मिळण्यापूर्वी भगवान रामचंद्रांनी पूल बांधला होता.  या पुलाच्या तोंडावर भगवान श्री राम यांनी आशुतोष भगवान शिव यांच्या उपासनेसाठी शिवलिंगाची स्थापना केली.  हे शिवलिंग बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे.  आपल्या आराध्य लाराची स्थापना केल्यानंतर, भगवान शिव यांनीही सेतू माधवच्या रूपात त्यांचे आराध्य श्री राम यांना येथे स्थापन केले.  असे मानले जाते की रामेश्वरममध्ये, श्री राम यांनी त्यांचे प्रमुख देव भगवान शिव यांची पूजा केली आणि मृत्युंजय शिव त्यांचे परामाराध्य धनुष्पाणि  भगवान श्री रामाच्या सेतू माधवच्या रुपात आराधना करतात.पायथ्याशी होते.-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली