कालबाह्य कॉम्प्युटर शिक्षण

     नव्वदच्या दशकात कॉम्प्युटर शिक्षणाला शालेय शिक्षणात स्थान देण्यात आले. परिणामस्वरुप या शतकाच्या सुरुवातीलाच या क्षेत्रात  आपल्या देशाचा दबदबा वाढायला लागला.यात मध्यमवर्गीय यशाच्या कित्येक कहाण्या समोर आल्या, जसे की, इन्फोसिस आणि अन्य स्वदेशी कंपन्याही होत्या, ज्या कंपन्यांनी लाखो युवकांना या क्षेत्रात करिअर बनवण्यासाठी प्रेरित केले. पण हे यश दीर्घकाळापर्यंत टिकू शकले नाही.देशात माहिती तंत्रज्ञानचा बाजार एकशे पन्नास अब्ज डॉलरचा आहे,जो देशाच्या जीडीपी (घरेलू सकल उत्पादन)च्या 9.5 टक्के आहे आणि संपूर्ण जगात 37 लाख लोकांना रोजगार उपलब्ध करून देत आहे.अर्थव्यवस्थेला इतके महत्त्वपूर्ण योगदान देणारे हे क्षेत्र आज उत्पादकतेच्या दृष्टीकोनातून यासाठी मागे पडले आहे की, कॉम्प्युटर शिक्षणात नवोन्मेषची भारीच कमतरता आहे. शिवाय बाजाराच्या मागणीच्या प्रमाणात तर फारच मागे आहे. तंत्रज्ञानावर वाढलेले अवलंबन फायद्याचे तेव्हाच होईल,ज्यावेळेला माहिती तंत्रज्ञानचे शिक्षण महाविद्यालय आणि शाळास्तरावर अधिक गांभिर्याने शिकवले जाईल.

      कॉम्प्युटर शिक्षण दोन प्रकारच्या समस्यांचा बळी ठरला आहे. पहिला प्रकार म्हणजे शाळांमध्ये अजूनही फोकस एमएस वर्ड,एक्सेल,पावर पॉइंट आदींवर दिला जात आहे. दुसरा प्रकार हा की, कॉम्प्युटरची प्राथमिक भाषा शिकवण्याचा संपूर्ण जोर बेसिकसारख्या भाषेवर दिला जात आहे. एकेकाळची प्रमुख कॉम्प्युटर भाषा, जसे की, सी,लोगो,पास्कल, कोबोल बेसिक, जावा , या आता व्यवहाराच्या बाहेर फेकल्या गेल्या आहेत,त्याच भाषा आपल्याकडे  अजूनही अभ्यासक्रमाच्या भाग बनून राहिल्या आहेत. खरे तर सध्या कॉम्प्युटर तंत्रज्ञानामध्ये प्रमुख देशांनी ओपन सोर्स सॉफ्टवेअर आणि ओपन सोर्स लँग्वेजचा स्वीकार केला आहे. आर,पायथॉन,रुबी ऑन रेल, लिस्प, टाइप स्क्रिप्ट, कोटलिन, स्विफ्ट आणि रस्ट आदी कॉम्प्युटर भाषांचा वापर वाढू लागला आहे. या भाषा सी,लोगो, पास्कल,कोबोल बेसिक, जावा इत्यादीच्या तुलनेत अधिक संक्षिप्त आणि सोप्या आहेत.या भाषांची मागणी  अशा क्षेत्रांमध्ये अधिक कामाच्या आहेत, ज्यांची आज खूप मागणी आहे. उदाहरणच द्यायचे झाले तर आर्टिफिशयल इंटेलिजेंस आणि रोबोटिक्सचे देता येईल.

     आज प्रत्येक उद्योग माहिती तंत्रज्ञानाच्या भरवशावरच चालले आहेत. मग ते निर्मिती,शस्त्रक्रिया, भरती क्षेत्र असेल किंवा लेखा-वित्त आदी.सगळेच कॉम्प्युटरकृत होत आहेत. ग्राहकदेखील पहिल्यापेक्षा अधिक प्रमाणात तंत्रज्ञानाचा वापर करू लागला आहे. आता कॉम्प्युटर कौशल्य आणि त्याची भाषा अवगत करणं आवश्यक झालं आहे. पण आपल्याकडे उच्चशिक्षणाची फारच वाईट अवस्था आहे. शिक्षण संस्थांमध्ये प्रायोगिक कार्य आणि वास्तविक कोड निर्मिती करण्यासारखी परिस्थिती नाही. त्यामुळे कोणी कॉम्प्युटर पदवीधारक एखाद्या नोकरीमध्ये जाईल,त्यावेळेला कंपनीला त्याला शिकवावं लागणार आहे. त्यामुळे कंपनीवरच अनावश्यक खर्चाचे ओझे वाढणार आहे. त्यामुळे वेळही वाया जाणार,हे साहजिक आहे.

     2011 मधील आय नॅस्कॉमच्या एका अहवालानुसार देशातील 25 टक्के आयटी इंजिनिअर पदवी धारण केलेले युवकच फक्त या रोजगाराच्या लायकीचे आहेत. आता तर सहा वर्षांनंतर परिस्थिती आणखी वाईट झाली आहे. एस्पाएरिंग माइंड स्टडीच्या एका अहवालानुसार देशातील पाच टक्के कॉम्प्युटर इंजिनिअरच उच्च स्तरीय प्रोग्रामिंगसाठी उपयुक्त आहेत. वेगाने डिझिटल होणार्‍या भारतात नवनव्या तंत्रज्ञान आणि तंत्रज्ञान नवोन्मेषांना भारतीय कौशल्य विचारशक्तीमध्ये आणण्यासाठी अधिक मुक्त आणि प्रगत कॉम्प्युटर शिक्षणाच्या दिशेने नेण्यातच भले आहे. अन्यथा एकेकाळी माहिती तंत्रज्ञान क्षेत्रात आघाडीवर राहिलेल्या भारताचा प्रतिस्पर्धेच्या या बाजारात टिकाव लागणे कठीण आहे.